Resim ve duygular

Resimlerinde kullandığı güçlü otobiyografik öğeler ve gerçekçilik ile fanteziyi karıştırdığı tarzı; acısı, tutkusu, kronik ağrı deneyimini tasvir ettiği resimleri, otoportreleri ve cesur, canlı renkleriyle, bugün halen dünyanın en ünlü kadın ressamlarından biri Frida Kahlo… Ölümünden neredeyse 68 yıl sonra halen günümüzün en ikonik isimlerinden biri olan Frida Kahlo’nun hem sanat hayatı hem de sanatı kadar popüler hale gelen yaşam hikâyesine gelin birlikte göz atalım.

Frida Kahlo Kimdir?

Tam adı Magdalena Carmen Frida Kahlo y Calderón olan Frida Kahlo, Macar asıllı Alman bir baba ile İspanyol ve Amerikan Kızılderili kökenli Meksikalı bir annenin çocuğu olarak 6 Temmuz 1907’de ailenin üçüncü çocuğu olarak Meksika’da dünyaya geldi. Kahlo’nun babası Wilhelm, annesi Matilde ile tanıştığı ve evlendiği Meksika’ya göç etmiş bir Alman fotoğrafçıydı. Sanatsal kariyeri boyunca Kahlo, hem Avrupalı sömürge atalarını hem de yerli Meksika tarafından atalarını sık sık ikili karşıtlıklar olarak tasvir ederek kimliğini araştıracaktı.

Frida Kahlo’nun Hayatı

Frida altı yaşındayken çocuk felci nöbeti geçirdi ve bu durum dokuz ay boyunca yatalak kalmasına neden oldu. Frida bu sürecin sonrasında iyileşti ancak bu hastalık ona hayatı boyunca devam edecek olan kronik bir rahatsızlık ve topallayan bir bacak miras bıraktı. Frida, özellikle profesyonel bir fotoğrafçı olan babasına yakındı ve stüdyosunda sık sık ona yardım ederdi. Bazı çizim dersleri almasına rağmen Frida bilimle daha çok ilgileniyordu ve 1922’de tıp okumak gayesiyle Mexico City’deki Ulusal Hazırlık Okulu’na girdi. Oradayken okulun oditoryumu için bir duvar resmi üzerinde çalışan Diego Rivera ile tanıştı.

1925’te Frida bir otobüs kazası geçirdi. Kalçasına demir bir tırabzan saplanıp vücudunun diğer tarafından çıktığında kazada neredeyse ölüyordu. Omurgasında, köprücük kemiğinde ve kaburgalarında birden fazla kırık, parçalanmış bir pelvis, kırık bir ayak ve çıkık bir omuz nedeniyle uzun yıllar boyunca yatağa mahkum kaldı ve vücudunu neredeyse tamamen saran alçılarla ve dayanması güç ağrılarla yaşamak zorunda kaldı. Bu kaza sebebiyle hayatı boyunca 30’dan fazla tıbbi operasyon geçirdi. Vücut alçısında iyileşmeye çalıştığı süre zarfında, yoğun bir şekilde resme odaklandı.

Kendi portrelerimi çiziyorum çünkü çoğu zaman yalnızım, çünkü en iyi tanıdığım kişi benim. FRIDA KAHLO

Frida Kahlo ve Diego Rivera

Frida ve ünlü Meksikalı muralist Diego Rivera ilk kez 1922’de lisede bir proje üzerinde çalışmaya gittiğinde tanıştılar. Frida, Rivera’nın okulun konferans salonunda “The Creation” adlı bir duvar resmi yapış süreci boyunca Diego’yu sık sık ziyaret etti. Rivera’dan hem sanatsal ve hem de duygusal anlamda oldukça etkilenen Frida söylentilere göre, bir arkadaşına bir gün Diego’nun bebeğini doğuracağını söylemişti.

Sonrasında geçirdiği otobüs kazası nedeniyle yıllarca evde ve yatarak yıllarını geçiren Frida, nekahat döneminden sonra Diego ile bir kez daha tanıştığı Meksika Komünist Partisi’ne katıldı. Ona çalışmalarından bazılarını gösterdiğinde Diego onu resim yapmaya devam etmesi için teşvik etti. 1928 yılında Frida ve Diego’nun romantik ilişkisi başladı ve Diego zamanlar evli olduğu eşinden ayrılarak 1929 yılında Frida ile evlendi.

Birlikte geçirdikleri ilk yıllarda Frida, Diego’nun aldığı komisyonların nerede olduğuna bağlı olarak sık sık onunla birlikte seyahat etti. 1930’da San Francisco, California’da yaşadılar. Daha sonra Diego’nun Modern Sanat Müzesi’ndeki gösterisi için New York’a gittiler ve sonrasında da Diego’nun Detroit Sanat Enstitüsü ile komisyonu için Detroit’e yerleştiler. Frida ve Diego’nun 1933’te New York’taki zamanı tartışmalarla çevriliydi. Nelson Rockefeller tarafından görevlendirilen Rivera, Rockefeller Center’daki RCA Binasında ‘Kavşaktaki Adam’ başlıklı bir duvar resmi yaptı. Rockefeller, Diego’nun daha sonra boyanacak olan duvar resmine komünist lider Vladimir Lenin’in bir portresini eklemesinden sonra proje üzerindeki çalışmayı durdurdu. Bu olaydan aylar sonra çift Meksika’ya döndü ve Meksika’nın San Angel kentinde yaşamaya başladı.

Hiçbir zaman geleneksel bir birlikten yaşamayan Frida ve Diego, San Angel’da bitişik evler ve stüdyolar tuttular. Diego çapkın bir adamdı ve evlilikleri boyunca birçok sadakasizliği olmuştu ancak içlerinden Frida’yı en çok etkileyeni Frida’nın küçük kız kardeşi Cristina ile olan ilişkisi idi. Frida Diego’ya o kadar aşıktı ki, bütün bu olanlar onu çok üzmesine rağmen Diego’dan ayrılamadı. Ancak bu ailevi ihanete cevaben Frida, alametifarikası olan uzun siyah saçlarının çoğunu kesti. Onu derinden yaralayan bir diğer durum ise bir türlü çocuk sahibi olamamaktı. Diego’dan bir çocuğu olsun isteyen Frida, düşüklerle sonuçlanan birden fazla gebelik yaşadı.

Bu fırtınalı ilişki boyunca Frida ve Diego bir ayrılık döneminden geçtiler, ancak sürgündeki Sovyet komünisti Leon Troçki ve eşi Natalya’ya 1937’de yardım etmek için tekrar bir araya geldiler. Meksika’ya sığınma hakkı alan Troçkiler, 1937’de Frida’nın çocukluk evi olan Mavi Saray’da onlarla birlikte kalmaya geldiler. Bir zamanlar Sovyet lideri Joseph Stalin’in rakibi olan Troçki, eski düşmanı tarafından öldürüleceğinden korkuyordu. Frida ve Troçki’nin bu süre zarfında kısa bir ilişki yaşadığı da söylentiler arasındaydı.

Frida, Diego’dan 1939’da boşandı. 1940’ta ise yeniden evlendiler. Çift, büyük ölçüde ayrı hayatlar sürmeye devam etti ve ölene kadar evli kalmalarına rağmen ikisinin de yıllar içinde başka ilişkileri oldu.

Frida Kahlo’nun Sanat Hayatı

Yaşam deneyimi, Frida’nın yaklaşık 200 resim, eskiz ve çiziminde ortak bir temaydı. Fiziksel ve duygusal acısı, iki kez evlendiği eşi ve sanatçı arkadaşı Diego Rivera ile çalkantılı ilişkisini tuvallerinde keskin bir dille tasvir ediyordu. 143 resminden 55’i ise otoportreydi. Frida’nın ilk otoportresi 1926’da resmettiği ‘Kadife Elbiseli Otoportre’ idi. Frida, 1940 yılında Mexicano Galeria de Arte’deki “Uluslararası Sürrealizm Sergisi”ne katıldı. Orada en büyük iki resmi olan İki Frida ve Yaralı Masa eserlerini sergiledi. Sürrealist Andrew Breton, Frida’yı sürrealist olarak değerlendirse de, Frida’nın gerçekliğini resmettiğini söyleyerek reddettiği bir etiket oldu bu.

Sürrealist olduğumu düşündüler ama değildim. Hiç rüyalarımı çizmedim. Kendi gerçekliğimi resmettim. FRIDA KAHLO

1945’te Don Jose Domingo Lavin, Frida Kahlo’dan Sigmund Freud’un -psikanalizi sürrealizm üzerine kurulu olan Musa ve Tektanrıcılık kitabını okumasını ve bu kitaptan anladıkları üzerine yorumunu resmetmesini isteyince Frida, Musa’yı resmetti ve bu resim, Palacio de Bellas Artes’teki yıllık sanat sergisinde ikincilik ödülüne layık görüldü. Frida, ara sıra komisyonda portreler yapmasına rağmen, yaşamı boyunca çok fazla resim satmadı.

1953’te, 47 yaşında vefatından sadece bir yıl önce, yaşamı boyunca Meksika’da sadece bir kişisel sergi açtı. O sırada doktorun emriyle yatak istirahatindeydi ama o sergisine katılmak istedi. Galeriye bir ambulansla geldi ve bir sedyeyle getirilmesini ve açılışın keyfini çıkarabileceği bir yatağa taşınmasını istedi.

Galeri açılışından birkaç ay sonra Frida’nın sağlığı daha da kötüye gitti ve sonunda sağ bacağı kangren nedeniyle dizinden kesilmek zorunda kaldı. Bu durum onu daha da depresif ve endişeli hale getirdi ve ağrı kesicilere bağımlı hale geldi. Son zamanlarında bronkopnömoniye bağlı olarak neredeyse tamamen yatalak olmuştu ancak buna rağmen, Guatemala’nın CIA işgaline karşı bir gösteriye katılarak burada bir konuşma yaptı. O günün gecesinde durumu daha da kötüleşti, yüksek ateşi vardı ve çok acı çekiyordu. O gece, 13 Temmuz 1954’te, henüz 47 yaşında iken vefat etti. Pulmoner emboliden öldüğü bildirilse de, bazı söylentiler intihar veya aşırı dozdan ölmüş olabileceğini öne sürüyordu. Ölümünden birkaç gün önce günlüğüne şöyle not etmişti: “Umarım çıkış eğlencelidir ve umarım bir daha geri dönmem.”

Bugün eserleri çok yüksek fiyatlara satılan Frida Kahlo’nun Mayıs 2006’da, kendi portresi Roots, New York’taki bir Sotheby’s müzayedesinde 5,62 milyon dolara satıldı. Müzayedede satın alınan en pahalı Latin Amerika eseri olarak rekor kırdı ve Frida Kahlo’yu gelmiş geçmiş en pahallı kadın sanatçılardan biri haline getirdi.

Marksist eğilimleriyle de yaygın olarak tanınan Frida, Marksizm Devrimcisi Che Guevara ve küçük bir çağdaş figür grubuyla birlikte, 20. yüzyılın karşı kültür sembolü haline geldi ve sanat tarihinde hayal gücüne ve akla ilham vermeye devam eden bir miras yarattı.

Frida, yaşadığı toprakların popüler kültüründen esinlenerek, Meksika toplumunda kimlik, postkolonyalizm, cinsiyet, sınıf ve ırk sorularını keşfetmek için naif bir halk sanatı stili kullanan birçok portre, otoportre ve Meksika’nın doğasından ve eserlerinden esinlenen eserleri ile Meksika kimliğini tanımlamaya çalışan devrim sonrası Mexicayotl hareketinin isimsizi kahramanı oldu.

47 yaşında çok genç bir yaşta vefat eden sanatçı, kısa ömründe Meksika sınırlarının çok ötesine geçen çok büyük bir ün kazandı.

Frida, Mavi Saray ismiyle tanınan bir binada doğup büyüdü. Orada birkaç yıl kocasıyla da yaşadı ve orada öldü. Bugün halen, Mexico City’deki Frida Kahlo Müzesi’nde, kişisel eşyaları, sanki hala orada yaşıyormuş gibi evin her yerinde sergilenmektedir.

Frida Kahlo: Hayatı, Eserleri ve Bilinmeyenleri / MERVE YILDIZ