HAZİRAN 2023

Eğitim psikolojisinin yüzyıllar önce var olup olmadığından emin değiliz. Bununla birlikte, Aristo ve Plato gibi Yunan düşünürler, insan davranışını belirlemeye yardımcı olmak için bilişsel bir yaklaşımın temellerini attılar.

Aristoteles bir keresinde “Eğitimin kökleri acı ama meyvesi tatlıdır” demişti. O zamandan beri birçok şey değişti. Ancak onun ifadesinin doğru olduğunu ve bugün de anlamlı olduğunu söyleyebiliriz. Eğitim psikolojisi, yıllar içinde pedagoji ve psikolojinin bir kombinasyonu olarak gelişti. Eğitim için psikolojik bir temel bulmaya yönelik ilgi birkaç yıl önce ortaya çıktı. Bu bilimsel temel olmadan, psikolojik ilkeleri eğitime uygulamak imkansız olurdu. 

Eğitim psikolojisi ve kökenleri

Eğitim psikolojisinin yüzyıllar önce var olup olmadığından emin değiliz. Bununla birlikte, Aristoteles ve Plato gibi Yunan düşünürler, insan davranışını belirlemeye yardımcı olmak için bilişsel bir yaklaşımın temellerini attılar. Aslında Aristoteles, eğitimin hükumetin vatandaşlarına karşı sorumluluğu olduğunu düşünüyordu. Plato da erdem ve etiğin önemini vurgulamıştır. Bunlar eğitim psikolojisinin ilk kökenleridir. Birkaç yüzyıl sonra, Saint Tomas Aquinas, insan öğrenimi teorileriyle bu alandaki çalışmaların devamını getirdi. Bunu, kademeli bir şekilde akıl ve bilgi edinme süreci olarak gördü. Rönesans sırasında, deneyime dayalı öğrenme fikri ortaya çıktı. Modern psikolojinin babası olarak kabul edilen Juan Luis Vives gibi başka araştırmacılar ortaya çıktı. Motivasyon, öğrenme ve öğretme hızı gibi fikirler üzerine çalıştı. Daha sonra, Juan Huarte de San Juan gibi araştırmacılar, farklı yetenekler gösteren insanlar için diferansiyel psikoloji teorilerini ortaya attı. Eğitim rehberliği üzerine yaptığı çalışmalar, farklı yeteneklerin ve çeşitli mizaçların varlığını doğruladı. Metafizik ve psikolojinin ayrıldığı yer burasıdır. Bu, eğitim psikolojisi tarihinde bir başka kilit noktaydı. Eğitim psikolojisi için bir başka tarihi an, rasyonalizmin mantığını Descartes ve onun katı metodolojisi gibi araştırmacılardan geliştirdiği zamandır.

Yeni bir bilim

Eğitim psikolojisi için bir başka tarihi an, rasyonalizmin mantığını Descaartes ve onun katı metodolojisi gibi araştırmacılardan geliştirdiği zamandır. Comenius gibi diğer araştırmacılar, dört temel eğitim özelliği olduğunu tespit ettiler. Bunlar doğa kanunlarına, eğitimsel döngüsel düzene, tümevarım yöntemine, aktif ve pragmatik öğretim yöntemlerine dayanır. Ardından, deneyimin mantık ve muhakemeden daha değerli olduğunu kanıtlamaya çalışan Locke ve Hume geldi. Bu teoriye göre, tüm bilgiler deneyimden gelmelidir. Bu nedenle eğitim, zihni geliştiren disiplinlere yönelmelidir. Rousseau gibi diğerleri, doğal bir şekilde rehberlik eden bir eğitimle insanların en saf hallerine ulaşmalarına yardımcı olmayı amaçlayan natüralist bir yaklaşım getirdi.

Bilimsel psikoloji

Ve şimdi Herbart gibi araştırmacıların olduğu modern zamanlara geliyoruz. Herbart , öğretmenlerin iyi eğitimciler olabilmeleri için eğitim hedeflerini bilmeleri gerektiğini tespit etti. Ardından, natüralizmi bir sonraki aşamaya taşıyan ve öğrencilerin gelişmek için toplumlara ihtiyaç duyduğunu gözlemleyen Pestalozzi geldi. Bu, eğitim psikolojisinde önemli bir ana işaret eder. Şimdi, eğitimi üç önemli açıdan yenilemek için aktif okulu bir gereklilik olarak gören Dewey’e geliyoruz. Bu yönler, çocuğa yönelik tutum, öğrenciyi, aktif eğitimin ana odağı haline getirme ve öğretim içeriğinin önemidir.

“Eğitim hayata hazırlık değildir; eğitim hayatın kendisidir.”

– John Dewey

Modern eğitim psikolojisi

Şimdi, geçen yüzyılda modern psikolojiyi geliştiren daha modern araştırmacılardan bahsedeceğiz. Her şey XIX yüzyılın sonunda ve XX yüzyılın başında Galton, Hall, Binet James ve Cattell gibi araştırmacılarla başladı. Daha sonra, öğrenme ve bilgi aktarımı hakkında konuşan Thorndike gibi diğer uzmanlar geldi. Ondan sonra Watson’ın davranışçılığı ile Gestalt ve psikanaliz geldi. Davranışlarımızın vicdanımızın dışındaki unsurlardan etkilendiğini öne sürdüler. Daha sonra Skinner ve Becker ve onların davranışsal pekiştirme yaklaşımları var. Daha sonra Piaget, Goodnow, Bruner ve Maslow, Rogers ve Allport gibi hümanistler geldi.

“Eğitimli olan tek kişi, öğrenmeyi ve değişmeyi öğrenmiş olandır.”

– Carl Rogers

İyi öğretimin sırrı, çocuğun zekasını tohumların ekilebileceği, alevli hayal gücünün sıcağında büyüyebileceği verimli bir alan olarak görmektir.  Maria Montessori

Maria Montessori, İtalyan bir eğitimci, bilim insanı, doktor, psikiyatrist, filozof, antropolog, biyolog ve psikologdu. Güçlü Katolik ve feminist inançlarla 1896’da İtalya’daki ilk kadın doktor olarak mezun oldu. Sigmund Freud ile aynı dönemde yaşadı ve kendi akıl hastalıkları sınıflandırmasını geliştirdi. 1898 ile 1900 yılları arasında ‘zihinsel olarak rahatsız’ olduğu düşünülen çocuklarla çalıştı. Bazılarının henüz tam potansiyellerini geliştirmediğini fark etti. Bu, sonraki 50 yıl boyunca çalıştığı, çocukların kapasitelerini inceleme mesleğine yol açtı. Maria Montessori, tartışmalı bir şekilde, yaşamın ilk 3 yılında öğrenmenin zahmetsiz, doğal bir süreç olduğunu belirtti. Yöntemi, sanayi devrimi nedeniyle ortaya çıkan ve Batı’da bugüne kadar dayatılan klasik Prusya öğretim yöntemine karşı çıkar. Prusya yöntemi, çocukları gelecekte emir alacak olan işçiler olarak görür.

Ancak, Maria Montessori eğitimi farklı bir şekilde tasarladı. Bu yazıda, onun en önemli fikirlerinden bazılarından bahsedeceğiz.

“Hayatın en önemli dönemi üniversite okuma yaşı değil, ilk dönem olan, doğumdan altı yaşına kadar olan dönemdir.”

– Maria Montessori

Montessori eğitim metodu, gelişimin en iyi aşamalarından en iyi şekilde yararlanmaya kendini adamıştır. Bunun için ortamı dikkatli bir şekilde hazırlamak ve çocukların fiziksel özelliklerine uygun hale getirmek gerekir. Bu eğitim yaklaşımı, çocukların kişisel ritimlerine ve tarzlarına saygı duymaya kendini adamıştır. Montessori eğitiminin anahtarlarından bazıları şunlardır: Hassas büyüme dönemlerine ilgi ve çocukların faydalanmaları gereken emici bir zihne sahip oldukları vurgusu.

Montessori eğitim metodunun önemli bileşenlerinden bazıları şunlardır:

Montessori eğitim metodunun bileşenleri

Maria Montessori’nin yöntemi, çocukların araştırma ve keşfetme süreçlerini kolaylaştırmaya yardımcı olan anahtarlardan oluşur. Bu anahtarlar, onların doğal olarak gelişmelerine ve özerkliklerini teşvik etmelerine yardımcı olur. Bu, özellikle bu bileşenlerin daha da kritik bir rol oynadığı 3 yaşına kadar önemlidir.

“Erken çocukluk eğitimi, toplumun iyileştirilmesinin anahtarıdır.”

– Maria Montessori

Büyüme dönemi

Bu yöntem, yaşamın farklı aşamalarında farklı psişe türleri olduğunu belirtir. Bu aşamaların farklı özellikleri vardır. Aslında, gelişim psikologları onları kapsamlı bir şekilde incelemiştir.

Hassas dönemler

Bunlar, öğrenmenin mümkün olan en basit şekilde gerçekleştirilebileceği aşamalardır. Çocuk öğrenme fırsatını değerlendirmezse, daha sonra belirli bilgi veya becerileri edinmesi kesinlikle çok daha zor olacaktır.

Emici zihin

Doğumdan 3 yaşına kadar, çocuğun hafızası veya akıl yürütme yeteneği neredeyse hiç yoktur. Ancak bu aşamada çocuk beyni son derece hassas olduğu için bol miktarda bilgi edinebilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi, Maria Montessori öğrenmenin doğal bir süreç olduğuna kesinlikle inanıyordu.

Çevre

Sınıftaki tüm nesneler faydalı olmalıdır, yani eğitimci bunları önceden dikkatlice seçmelidir. Öğrenciler, uygun gelişimi sağlamak için her türlü aracı ve uyaranı seçebilmelidir.

“Çocuklar doğayla temasa geçtiklerinde güçlerini ortaya çıkarırlar.”

– Maria Montessori

Özgürlük

Çocuklar sınıfta maksimum özgürlüğe sahip olmalıdır. Bu onların özerkliklerini ve öğrenme isteklerini uyarır.

Yapı ve düzen

Sınıfın yapı ve düzeni tasvir etmesi hayati önem taşır. Bu, her çocuğun kendi zekasını ve zihinsel düzenini geliştirmesini sağlar. Eğitimci, sınıfta kullanılan her türlü yardım ve materyali zorluk derecesine göre düzenlemelidir.

Gerçeklik ve doğa

Maria Montessori, çocukların doğa ile sürekli temas halinde olmaları için teşvik edilmesi gerektiğini belirtti. Bunun doğanın düzenini, uyumunu ve güzelliğini anlamalarına ve takdir etmelerine yardımcı olduğuna inanıyordu. Nihai amaç, tüm bilimlerin temeli olan doğa yasalarını anlamalarıdır.

Eğitimciler

Maria Montessori’nin felsefesine göre eğitimciler, öğrenme sürecinde kolaylaştırıcı rolünü oynarlar. Bu eğitim yönteminde işlevleri, çocukların ezberlemesi gereken bilgileri vermek değildir. Aksine, onlara kendi ilgi alanlarını keşfetme özgürlüğü ve cesareti vermektir.

Başka bir deyişle, eğitimciler çocukların bireysel süreçlerine müdahale etmeden veya engellemeden öğrenme isteklerini teşvik etmelidir. Kısacası, eğitimci olmak hiç de kolay değildir.

Maria Montessori’ye göre köşelerin önemi

Maria Montessori’nin metodolojisi sınıfta köşelerin kullanımını destekler. Bu alanların amacı, çocukların motor becerilerini ve psikolojik kapasitelerini geliştirebilecekleri uyarıcı bir atmosfer yaratmaktır.

Ev köşesi

Bu, her öğrencinin kişisel nesneleriyle dolu alanları ifade eder. Bu sınıf alanı organizasyonu teşvik etmeli ve istikrar ve düzen sağlamalıdır. Ayrıca kişisel eşyalara sahip olmak öğrencilerin kendilerini güvende hissetmelerini sağlar.

Dil köşesi

Matlar ve minderlerle dolu bu alan öğrencilerin konuşmasını teşvik eder. Bu alanda çocukların okuma materyallerini seçebilecekleri kitaplıkların olması önemlidir.

His köşesi

Bu; renkler, sesler, dokunma ve koordinasyon alanıdır. Bu alan müzik aletleri, çok renkli kartlar, farklı dokulardaki malzemeler ve farklı oyuncaklarla dekore edilebilir. Tüm bu uyaranlar dikkat ve duyarlılığı teşvik eder.

“Onlara nasıl yapacaklarını söylemeyin. Onlara nasıl yapacaklarını gösterin ve tek kelime etmeyin. Onlara anlatırsanız, dudaklarınızın hareketini izleyeceklerdir. Onlara gösterirseniz, kendileri yapmak isteyeceklerdir.”

– Maria Montessori

Psikolog Cristina Roda Rivera

Akranları tarafından reddedilen veya izole edilen çocuklar büyük acılar yaşarlar. Bu yazıda, en yaygın nedenleri ve bu tür bir durumun nasıl tersine çevrilebileceğini öğrenebilirsiniz.

Duygusal bağımsızlık, çocuklarınıza verebileceğiniz en değerli derslerden biridir. Başka bir deyişle, kendi duygusal merkezleri olmaları ve zararlı bağımlılıklar veya bağlılıklar geliştirmemeleri gerekir. Ancak, insanlar sosyal varlıklardır ve başkalarına ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle, çocuğunuzun arkadaşı yoksa, nedenleri belirlemeniz ve durumu tersine çevirmeye yardımcı olmanız önemlidir.

Arkadaşlar, çocukluk ve özellikle ergenlik döneminde önemli sosyalleşme aracılarıdır. Gerçekten de, bir grubun parçası olmak, bütünleşmiş hissetmek ve bir aidiyet duygusu geliştirmek, uygun psikolojik gelişim için çok önemlidir. Aynı nedenden dolayı izole yaşayan, akranları tarafından reddedilen veya ilgisiz kalan bir çocukta ciddi duygusal yaralar oluşacaktır. Bunun olmasını önlemek için, çocuklarınıza başkalarıyla düzgün bir şekilde ilişki kurmalarını sağlayan kişisel araçlar vermelisiniz.

Bir çocuğun veya gencin kendilerini arkadaşsız bulmasının farklı nedenleri vardır. Doğal olarak, nedenin çözülmesi gerekiyor. Yine de bu durumun kalıcı olması gerekmediğini hatırlamak önemlidir.Yalnız bir çocuk olarak etiketlenmek, özellikle istemedikleri bir durumsa, son derece incitici olabilir. Ancak, bu olaylar dizisinin gerçekleşmesinin nedeni tam olarak ne olabilir?

Utangaçlık, çocukların arkadaşlık kuramamasının ana nedenlerinden biridir. Aslında, bazı bebekler daha çekingen bir mizaçla doğarlar. Bu onların inisiyatif almalarını engeller. Ayrıca yabancılara karşı çekingen ve sakıngan olmalarına neden olur. Bu nedenle, bir çocuk bir grupta kendine güvenmiyorsa, sessiz kalma ve başkalarıyla etkileşim kurmama eğiliminde olabilir. Doğal olarak, bu onun başkalarına ulaşma potansiyelini sınırlar. Bu nedenle, bir çocuk bir grupta kendine güvenmiyorsa, sessiz kalma ve başkalarıyla etkileşim kurmama eğiliminde olabilir. Doğal olarak, bu onun başkalarına ulaşma potansiyelini sınırlar.

Önceki deneyimlerin, çocukların yeni sosyal etkileşimlerle karşılaştıklarında benimsedikleri tutum üzerinde büyük etkisi vardır. Bu nedenle, reddedilme veya tecrit durumları yaşadılarsa, başkalarıyla ilişki kurmak daha zor hale gelir. Ailede üstlendikleri rol, kendilerine en yakın olanlardan gördükleri muamele ve daha önceki sosyalleşme girişimlerinin sonucu, sonraki etkileşimlerini bir ölçüde etkiler. İyi bir benlik saygısı geliştirmeyi başaramayan küçükler, bağlanma söz konusu olduğunda kendilerini güvensiz ve savunmasız hissedebilirler. Aslında yetersiz, kusurlu veya hak etmemiş hissetmek, kendilerini oldukları gibi göstermelerini engeller. Ayrıca, sosyal ortamlarda rahat değillerdir, bu nedenle performansları hiçbir zaman optimal değildir.

İyi bir benlik saygısı geliştirmeyi başaramayan küçükler, bağlanma söz konusu olduğunda kendilerini güvensiz ve savunmasız hissedebilirler. Aslında yetersiz, kusurlu veya hak etmemiş hissetmek, kendilerini oldukları gibi göstermelerini engeller. Ayrıca, sosyal ortamlarda rahat değillerdir, bu nedenle performansları hiçbir zaman optimal değildir. Son olarak, diğer insanları yabancılaştırabilecek belirli tutumların olduğu gerçeğini göz ardı edemeyiz. Bazen bir çocuğun arkadaşları olmadığında, bunun nedeni başkalarına saygı, empati veya nezaketle hitap etmemeleridir. Gerçekten de kıskanç, otoriter veya saldırgan bir çocuk er ya da geç çevresi tarafından reddedilecektir.

Çocuğunuzun hiç arkadaşı yoksa ne yapabilirsiniz?

Hiç arkadaşı olmayan bir çocuğa yardım etmenin anahtarları, doğrudan duruma yol açan nedenlerden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, duruma bağlı olarak aşağıdaki önlemlerden bazılarını kullanabilirsiniz:

• Çocuğunuzun özgüvenini ve özsaygısını geliştirin. Sevginizin koşulsuz olduğu fikriyle dünyayla yüzleşmeleri son derece önemlidir. Aslında, ne kadar hata yaparlarsa yapsınlar, her zaman orada olduğunuzu her zaman hissetmelidirler. Sadece hatalarını analiz eder ve tekrar denemelerine yardımcı olursunuz.
• Sosyal beceriler üzerinde çalışın. Bu alanda da ellerini yavaşça bırakın. Bu, onları, yalnızca kendilerini tamamen güvende hissettikleri bağlamlarda değil, çeşitli bağlamlarda etkileşime girmeye teşvik eder. Bir çatışma ortaya çıktığında, onun hakkında konuşmalarını, kelimelere dökmelerini sağlamaya çalışın. Olanlarla ilgili bir hikaye oluşturma gerçeği, sosyal düzeyde zekalarını geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Ayrıca size daha doğru bir şekilde müdahale etme fırsatı verecektir. Gerçek bir çatışma yoksa, varsayımsal durumlar ortaya koyabilir ve alınabilecek farklı seçenekleri tartışabilirsiniz.
• Gerekirse profesyonel yardım alın. Çocuğunuzun arkadaş edinmede yaşadığı zorluklar son derece belirginse sosyal fobisi olabilir. Bu durumda bir psikologla çalışmak çok önemlidir. Terapi aynı zamanda sosyal becerilerini geliştirmelerine ve geçmiş olumsuz deneyimlerinden kaynaklanan acı ve incinmeleri yönetmelerine yardımcı olabilir.

Nihayetinde, sosyal ilişkilerin eksikliği acı verici ama tersine çevrilebilir bir durumdur. Bu nedenle, çocuğunuzun sosyal performansını geliştirmek ve kendisine güvenmek için ihtiyaç duyduğu araçları edinmesine yardımcı olun. Ancak hepsinden önemlisi, tüm süreç boyunca anlayışınızı, desteğinizi ve teşvikinizi sunun. Bu onların kendilerini güçlendirmelerini ve gerekli değişiklikleri yapmalarını sağlayacaktır.

Psikolog ELENA SANZ

Çocukluk, kişiliğin oluşum göstermeye başladığı bir dönemdir. Bu nedenle kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında en uygun zaman çocukluk dönemidir. Küçük çocukların okuma alışkanlığının oluşmasında öncelikli olarak ailenin rolü son derece büyük. Okuma alışkanlığı kazanımını elde edebilmek için temelinin ailede atılması ve devamında da eğitim sistemin bir parçası olan öğretmenler tarafından geliştirilmesi gerekiyor. Okumaya ne kadar erken yaşta başlanırsa kitap okuma alışkanlığına sahip olmak o kadar etkili olur. Çocuğunuz bu alışkanlığı ne kadar geç edinmeye çalışırsa kitap okumaya başlaması ve bunun devamını getirmesi de bir o kadar güç olur. Bu bağlamda evebeynlerin çocuklarına sergiledikleri tutum ve alışkanlıklar kitap okuma alışkanlığının oluşmasında önemli ana faktöre girmektedir. Evebeynlerin küçük yaşlardan itibaren çocuklarına kitap okuma alışkanlığını kazanabilmeleri için onlara bu konuda özel olarak vakit ayırması gerekmektedir. Bunun için de çocuğunun ilgi düzeyine ve yaşına uygun kitaplar seçerek kitap okumayı sevmesini ve böylece bunu bir alışkanlık haline getirmesini sağlayabilirler.

Evin içerisindeki kitaplar devamlı çocuğun erişebileceği yerlerde yani göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun yapılması çocukların istedikleri zaman kitapları ulaşmasını, incelemesini ve hatta okumasını sağlayacaktır. Evde çocuğunun elinin altında bulunan kitaplar çocukların dikkatini çekip kitaplara yönelmesini sağlayacaktır. Bir diğer önemli nokta da, ebeveynlerin çocuklarına rol-model olmaları gerekmektedir. Yani çocukta kitap okuma alışkanlığının oluşması için ebeveynler de kitap okuyarak ve daima çocuğunun kitap okumasını destekleyip teşvikte bulunarak bunu sağlayabilirler. Anne ve babalar çocuklar da kitap okuma alışkanlığı için bir ödül sistemi oluşturmalıdır. Verilecek ödüller çocuğun kitap okuması için motive kaynağı olmaktadır. Örneğin ona ilgi düzeylerine ve yaşına göre yeni kitaplar alın veya birlikte kitapçıya gidip çocuğun istediği herhangi bir kitabı alın. Kısaca çocuğun o kitabı sahiplenmesine fırsat tanıyın, çünkü sahiplenmek çocuğun haz duygusunu artıracak ve kitap okuma alışkanlığının oluşmasını sağlayacaktır.

Evde çocukla birlikte belirli zamanlarda kitap okuma saati uygulanmalıdır. Ebeveynlerini gören çocuğun kitap okuma alışkanlığı daha da pekişecek ve kitapları sevmesinde etken görevi görecektir. Ebeveyn olarak ne kadar kitap okuduğunuz çocuklar tarafından gözlemlenir ve kitap okuma alışkanlığı oluşumunda bunun etkisi oldukça büyüktür. Kitap okumanın ardından çocukla kitap hakkında sohbet etmekle çocuğuna göstereceği ilgi ve vereceği destek çocukların bugün ve gelecekte okuyan ve ne istediğini bilen bireyler olmasını sağlayacaktır.

Çocuğun kitap okuma alışkanlığını kazanması için evde aktif katılımlar yapacak ortamlar hazırlayın. Örneğin çocuğunuzdan sesli kitap okuma yapmasını isteyebilirsiniz veya bir önceki örnekte olduğu gibi kitap okuduktan sonra kitap hakkında fikirlerini içeren sohbetler edebilirsiniz. Çocuklara devamlı olarak kitap okumanın gerekliliği ve önemi anlatılmalıdır. Kitap okuma alışkanlığının pekişmesinde yine önemli faktörler arasına girecektir. Çocuk bu sayede kitap okumanın gerekliliği ve önemi hakkında farkındalık sahibi olacak ve kitap okumayı yaşamının vazgeçilmez bir parçası haline getirecektir.

Ev ödevleri, ebeveyn-çocuk ilişkisinin en büyük yıpratıcılarından biri olabilir. Çocuklar ödevlerinin başına oturmamakta ısrar edebilir, ödevini yapmaya başladıklarında ise devam etmekte zorlanabilirler. Ebeveyn(ler)i ise ödevlerin yapılması ve hemen bitirilmesi konusunda ısrar edebilir. Böylece ödeve duyulan öfke, ebeveyn-çocuk ilişkisine taşınır ve durum bir tür söz geçirme mücadelesine dönebilir. Alın size bir kriz. Peki neden böyle oluyor? Ödevleri ebeveynler ve çocuk arasında kriz yaşamadan yapmak ve yaptırmak mümkün değil mi? Çocuğunuz ödev yapmıyorsa, bir ebeveyn olarak bu durumun sizi nasıl etkilediğini öğrenmek ve bu durumla nasıl başa çıkabileceğinize dair tüyolar almak için bu yazının yardımcı olacağını umuyorum.

Ödev, yerine getirilmesi gereken bir görevdir. Bu görev, başkası tarafından verilebileceği gibi kişinin kendi kendine sorumluluk yüklemesi ve yerine getirme gerekliliği hissetmesi sonucu da edinilebilir. Ev ödevi (okul ödevi) ise öğrenmeyi desteklemek için öğrencinin okul saatleri dışında, evinde yapması gereken görevlerini ifade eder.

Sorumluluk: Okulda verilen ev ödevleri, çocuklara sorumluluk almayı ve sorumluluklarını yerine getirmeyi öğretir, alıştırır. Bu yönüyle verilen ödevler oldukça önemlidir. Yerine getirilmesi gereken görevler: Öğrenci, ödevler sayesinde bir dönemi başarı ile tamamlamanın yöntemlerini keşfeder, çıkarımlar yapar ve ders alır. Örnek: Başarılı olmak için derslerime çalışıp, ödevlerimi yaptığımda nasıl sonuçlar aldım; yapmadığımda nasıl sonuçlar aldım? Öğrenme sürecini desteklemek: Öğrenciler, ödevler sayesinde öğrendiklerinin kalıcı olmasını sağlar. Bir sonraki konulara ise hazırlıklı olurlar.

Ödev konusunda sorunlar yaşayan çocukların anne babaları, devamlı hatırlatma, söylenme, ikna etmeye çalışma, ödüllendirme, tehdit etme, azarlama hatta şiddet uygulama gibi yöntemleri deneyerek ödevin yapılmasını sağlarlar. Sonuçta ödevi düşünme, hatırlatma, yaptırma sorumluluğunu anne baba üstlenmiş, çocuk sadece anne babaya eşlik etmiş olur. O günün ödevi yapılmış bile olsa, ertesi gün çocuk yine anne babanın hatırlatmasını, yanında oturmasını ve ödevini yaptırmasını bekleyecektir. Bu şekilde başlayan bir ödev sistemi anne baba tutumunu değiştirmediği sürece devam eder. Çocuk hiç bir zaman “Ben bugün ödev yapmaya kendiliğimden başlayayım, yalnız başıma yapayım.” demeyecektir. Asıl önemli olan ödevin yapılmış olması değil, çocuğun ödev sorumluluğunu kazanmasıdır.

Çocuklar için, ödevlerini bir erişkinin yardımıyla yapmaktan, kendi başına yapabilmeye geçmek önemli bir gelişim aşamasıdır. Bu gelişimin olabildiğince erken sağlanabilmesi için ev ödevlerinin en önemli işlevinin bağımsız çalışabilme, bilgiye ulaşabilme ve sorumluluk becerilerinin gelişmesi olduğu unutulmamalıdır. Çocuğun ödevlerini kendi başına yapması, anne babanın bu konuda hiç sorumluluk almaması anlamına gelmemelidir. Anne babanın ödevlere önem vermesi, izlemesi, kontrol etmesi ve cesaretlendirici olması bu becerilerin gelişimi için önemlidir. Başlangıçta çocuk daha yakın bir izleme ve daha fazla yardıma gereksinim duyacaktır. Anne baba ödev süresince çocuğun yanında oturup yanıtları vermek ya da hataları düzeltmek yerine araştırma, karar verebilme, plan yapabilme becerilerini geliştirecek fırsatlar tanımalıdır.

Ödevler konusunda anne babanın destekleyici ve cesaretlendirici tutumu çok önemlidir. Anne babanın ödev sorumluluğunu çocuğa bırakması, ödevlerle hiç ilgilenmemesi anlamına gelmez. Anne baba ödevlerin tam olarak alınması ve yapılması konusunda takipçi olup, çocukla birlikte kurallar belirlerken, bir yandan da övgü ve cesaretlendirmeye önem vermelidir. Çocuğun ödevinin anne baba tarafından öğrenilmesi, ödev yapmasının anne babası tarafından sürekli hatırlatılıyor olması çocuğu anne baba söylemeden ödev yapamaz hale getirebilir. Aşırı müdahaleci ya da eleştirel olmak çocukları ödev yapmaktan soğutabilir.

Ödevlerin ne yarar sağladığı çocuklara açık ve net bir şekilde anlatılmalıdır. Çocukların ödevi anne ve baları arasında da tartışmalara sebep olabilir, bu konudaki tartışmalar çocuğun önünde yapılmamalıdır. Anne baba çocuğun önünde aynı fikirde görülmelidir. Ödev yapma konusunda anne ve baba çocuğun kendi özelliklerine bir çalışma odası düzenlemeli, mümkün değilse evin sessiz bir iaşesi çocuğa ayrılmalıdır. Çalışma ortamında televizyon, telefon gibi dikkat dağıtacak eşyaların olmamasına, çocuğun odasına ders çalışırken fazla girilmemesine dikite edilmelidir. Çocuğun çok değil verimli çalışması önemlidir. Çocuğun sürekli ders çalışmasını beklemek ve bu kornoda sürekli uyarmak çocukların tepkisel davranmasına sebep olabilir.

Çocuğun uyabileceği, kolay bir programın birlikte yapılması işleri kolaylaştırabilir. Program yeterince esnek olmalıdır. Çocuk okuldan geldiğinde dinlenmek için yeterli zamanı olmalıdır. İkindi kahvaltısı, sohbet, oyun oynama gibi. Ders çalışma süreleri 40-45 dakika çalışma, 10 dakika mola şeklinde düzenlenmeli, bu süreler çocuğun dikkat süresine göre esnek olmalıdır. Çocuğa ödevlerin asıl amacının verilen bir işin sorumluluğunu üstlenme ve onu kendi başına yapabilme becerilerini geliştirmek olduğu açıklanmalıdır. Çocuk ödevi anne baba ile birlikte yapmaya alışmış ve her adımda onay bekliyorsa aşamalı bir şekilde yavaş yavaş bu sistem değiştirilebilir. Önce her üç soruda bir kontrol yapılır, sonra beş soruda bir çocuğun yanına gidilir. Çocuğun yaşına ve toplam ödev süresine göre ödevler 2-3 parçaya bölünerek tamamlanabilir. Her bir bölümün süresi 10-15 dakika arasındadır. Ödev üç parçaya bölündüyse ilk 15 dakika için yapılacak olan ödevler belirlenir. Çocuğun yanından ayrılırken sadece belirlenen kısmı tamamlaması istenir ve 15 dakikanın bitiminde yanına gelip yapılan kısmın kontrol edileceği bildirilir.

Sürenin sonunda anne baba çocuğun yanına gidip verilen kısmı yapıp yapmadığını kontrol eder. Yapılmamışsa sorunun ne olduğunu konuşulur. Yapılmışsa çocuk olumlu mesajlarla desteklenir ve ikinci 15 dakika için yapılacak olan kısım belirlenir. İlk 15 dakikanın sonunda çocuğun yorgun ya da isteksiz olduğu gözlemlenirse ikinci bölüme başlamadan önce 10 dakikalık kısa bir ara verilebilir. Ödevinin miktarına göre ödevler 3-4 bölüme ayrılarak tamamlanabilir. Program yaparken çocukların algı ve öğrenmesinde farklılıklar olduğu unutulmamalıdır. Sabah mı daha iyi öğreniyor, akşam mı? Okuyarak mı, dinleyerek mi, seyrederek mi öğreniyor? Tespit edilmelidir. Ödev konusunda inatlaşmak yerine ders çalışmak çocuk ilgi çekici hale getirilmeye çalışılmalıdır. Ödevler kısa bölümlere ayrılmalı, iki sıkıcı ya da zor ders arasına bir yorucu olmayan ders konulmalıdır.

Çocuk program hedefine ulaştığında ödüllendirilmen, bu ödül maddi bir ödül olmamalıdır. Çocuğunuz size uygulanamayacak bir | program önerisiyle gelebilir. Örneğin 3 saat bilgisayarda oyun oynama, TV seyretme gibi faaliyetlerin yer almasını isteyebilirler. Bu durumda ebeveyn tavrı net olmalıdır. Televizyon karşısında ya da bilgisayarın açık olduğu bir ortamda veya cep telefonu açık sürekli mesaj gelirken ödeve konsantre olmak zordur. Ödev saati süresince bu aletler kapalı tutulmalıdır. Ev ödevleri konusunda çocukla işbirliği yapılmalı, ona çözümler üretmek konusunda sorumluluk verilmelidir. Çocukla birlikte ödevler için uygun zaman belirlemek. Çocukla birlikte, ödev için uygun yer belirlemek önemlidir. Birlikte önceden alınan kararlara çocuğun uyumu daha iyi olur.

Ödev süresi çocuğun yaşına ve dikkat süresine göre belirlenmeli ve 2-3 parçaya bölünmelidir. Hafta içi günler için: 1. ve 2. sınıflar için günde 20 dakika 3. – 4. sınıflar için 30-40 dakika 5. – 6. sınıflar için 45-60 dakika 7. – 9. sınıflar için 60-90 dakika 10. – 11. sınıflar için 90-120 dakika İlköğretimim ilk beş yılında, çocuğun dikkat eksikliği, özel öğrenme güçlüğü gibi bir sorunu yoksa, sadece ödevleri yapmak akademik başarı için yeterli olabilmektedir. Ancak 6. sınıftan itibaren ödev yapma sürelerine ayrıca ders tekrar etme ve çalışma süresinin eklenmesi gerekmektedir. Bu konuda anne babalar çocuklarıyla baştan konuşup, ödev yapma ve ders çalışma sürelerini ayrı ayrı belirlenmesini sağlamalıdırlar. Ödev saatinde çocuğun ödev yapmaya başlayıp başlamadığı kontrol edilir. Ödev zamanından erken bitse bile o sürenin kalanı çalışmakla ya da tekrar etmekle geçirilmelidir. Bu yaklaşım özellikle aceleyle ve özensiz yapılan ödevler için faydalıdır.

Ödevlerin kontrolü tümünün yapılmış olup olmadığı ve hem de yanlışların düzeltilmesi açısından çok önemlidir. İdeal olan yol, ödev kontrolünün ve düzeltmelerin öğretmen tarafından yapılmasıdır. Anne baba ödevdeki yanlışları işaretleyip, çocuğun düzeltmesine fırsat tanıyabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, yanlışları düzeltmek için ödev süresinin fazla uzatılmamasıdır. Hem çocuk daha fazla dikkatini veremez hem de bir sonraki gün ödeve başlamakta isteksiz davranır.

Çocuğa hiç yardımda bulunmamak da çocukta güven duygusunu zedeler. Zorluklar karşısında desteksiz kalacağı duygusunu uyandırır, korku duygusunun geliştirmesine sebep olur. Çocukların ders çalışırken sıkılması doğaldır. Ancak hiç ödev yapmıyorsa, ödev yapması çok uzun sürüyorsa, çalıştığı halde başarısız oluyorsa, ders çalışmaktan soğuduysa altta yalan nedenler ortaya çıkarılmalıdır. Nedenler ve çözümler konusunda gerekirse bir uzmandan yardım almalıdır.

Çocuklarda dikkat eksikliği gibi özel durumların varlığında birebir öğretim, ilaç tedavisi faydalı olabilir, özel derse başvurulabilir ya da psikiyatrist ile görüşülebilir. Aynı şekilde özel öğrenme güçlüğü olan çocukların da deneyimli öğretmenlerce birebir eğilimi söz konusu olabilir. Yani çocukların bireysel farkları olduğu, bu nedenle öğrenme tarzlarının değişiklik gösterebileceği unutulmamalıdır. Çocuğun zekasında, öğrenmesinde, dikkat becerilerinde sorun varsa Özel Eğitim Desteği alınması gerekebilir.

PSİKOLOG BURCU BAŞOĞLU

Aşırı Korumacı Tutumun Çocuğa Zararlarları

Hızla gelişen teknoloji anne babalık tutumlarını, anlayışını ne yönde etkiledi? Ailede ne gibi problemler oluşuyor?

Özellikle son 10 yılda yaşanan teknolojik gelişmeler sadece anne babaları değil, tüm bireyleri etkilemiş durumda. Bilgisayar, cep telefonları, tabletler ve sosyal medya platformları hayatlarımızı etkileyen en önemli gelişmeler olarak karşımıza çıkıyor. Teknolojinin bireylere en büyük etkisi ise sosyal iletişimi azaltması yönünde oldu. Tüm gün okul/iş ortamında vakit geçiren aile bireyleri bir araya geldiklerinde teknolojik cihazları kullanmayı ve dijital iletişim ortamlarında bulunmayı tercih ediyorlar. Hem çocukların hem de anne babaların yoğun iş yükü altında bulunduklarını da göz önünde bulundurduğumuzda, rahatlayabilecekleri sağlıklı iletişim ortamlarının yok olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla teknolojinin dengeli/kontrollü kullanılmaması, aile içi iletişim problemlerine yol açabiliyor. Aile bireylerinin empati, sorumluluk, bağlılık, güven gibi konularda eksiklikler veya zorluklar yaşamaları, bu durumun sonucunda ortaya çıkan diğer problemlerden bazılarıdır.

Kitabınızda belirttiğiniz K kuşağı hakkında bilgi verir misiniz; bu kuşağı diğer kuşaklardan ayırt eden özellikler nelerdir?

“K Kuşağı” terimi ilk kez İngiliz Akademisyen Prof. Dr. Noreena Hertz tarafından, 1995-2002 yılları arasında doğan bireyleri tanımlamak üzere kullanılmıştır. K kuşağını oluşturan bireyler üreticiler, yaratıcılar ve mucitler neslidir. K kuşağının en belirgin özelliği, yeni medya teknolojileri vasıtasıyla, ekonomik çöküş, işsizlik, terör, savaş ve göç gibi olumsuz koşullarla erken yaşlarda yüzleşmiş olmalarıdır. Dolayısıyla bu kuşağın yüksek kaygılar yaşayan, güvensizlik ve karamsarlık duyan, yalnız olmayı daha çok tercih eden bireylerden oluştuğu söylenebilir. Bu kuşağın bir diğer belirgin özelliği ise, teknolojik gelişmelerden faydalanarak üretme ve oluşturmaya yönelik becerilerini geliştirmeleri ve bu konuda önceki kuşaklara göre daha istekli olmalarıdır.

Sanal zorbalık çocuklar arasında yaygınlaşıyor mu? Bu konuda ebeveynlere neler düşüyor?

Son yıllarda sanal ortamlarda geçirilen zamanın artmasından dolayı sanal zorbalığın da artarak devam ettiğini görüyoruz. Çünkü dijital medya platformları bilgiye son derece açık ve hızlı bir erişim sağladığı için birtakım olumsuzlukları da beraberinde getiriyor. Okul ortamlarında sıkça karşılaştığımız akran zorbalığı (yakın yaşlardaki çocukların birbirlerine karşı uyguladıkları psikolojik, fiziksel, cinsel ya da ekonomik şiddet) dijital ortamlara taşınmış durumda. Burada önemli nokta, çocukların kendi sınırlarını ihlal eden herhangi bir şiddete maruz kaldıklarında, bu şiddeti tanımlayarak güvendikleri yetişkinler ile paylaşmalarıdır. Bu da aile içi sağlıklı iletişimden geçiyor. Çocuklara çevreden gelebilecek her türlü olumsuz etkeni doğru bir şekilde anlatmak, şiddete maruz kaldıklarında onları sakince dinlemek ve arkalarında olduğumuzu hissettirmek, sessiz kalmalarına yol açabilecek tutumlardan kaçınmak gerekli. Sanal zorbalığı çocuklara anlatmak için de öncelikle sosyal medya konusunda bilgi sahibi olabilmek ve çocuklara bu konuda bilgi vererek sınırlar belirlemek ailelere düşen başlıca görevlerdir.

Helikopter ebeveynlik kavramını açıklar mısınız?

Helikopter aile kavramı ilk kez bir çocuğun ailesi için ‘başımda helikopter gibi dönüyorlar’ demesiyle tanımlanmış bir kavramdır. Helikopter aileler, çocuklarını daima kontrol altında tutan, onların hayatlarına ve kişilik oluşumlarına gereğinden fazla müdahale eden anne-babaların tutumuyla oluşur. Bu tip ailelerin özelliklerine baktığımızda, çocukların kendi sorumluluğunda olması gereken şeylerin ebeveynleri tarafından yapıldığını görebiliriz. Çocukların fiziksel, bilişsel, psikolojik ve sosyal gelişimleri adına yapabilecekleri ve yapmaları gereken davranışları üstlenerek bu gelişimlerin gecikmesine veya sağlıklı bir şekilde tamamlanamamasına yol açabilirler.

Aşırı korumacı, kontrol duygusu güçlü ebeveynlerin genel davranışları nasıldır? Sık yaptıkları hatalar nelerdir?

Aşırı korumacı ebeveynler, çocuklarının davranışlarını yönlendirmeye çalışarak çocuklarının bireysel olarak yapabilecekleri eylemleri sınırlarlar. Çocuklar temel ihtiyaçlarını karşılayabildikleri bir yaştayken onların yerine bireysel (yemek yedirmek, üstünü giydirmek gibi) ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak; ödevlerini yapmak, çocukların sosyal çevrelerine hâkim olmak, çocuklar adına seçimler yapmak, helikopter ailelerin tutumlarına örnek olarak gösterilebilir. Bazı uç örneklerde, çocuklarının hayat arkadaşlarını, evlendikten sonra yaşayacakları yeri ve hatta torunlarının doğacağı zamanı bile kendileri belirleyen anne babaları görmek de mümkün. Helikopter ailelerin tutumları, kısa ve uzun vadede çocukların psiko-sosyal sorunlar yaşamalarına sebep olabilir.

Helikopter ebeveynlerin çocuklarında ne gibi kişilik problemleri yaşanıyor? Helikopter ebeveyne sahip çocuklar neler hissediyorlar?

Öncelikle yeterince sorumluluk alamayan çocuklar ilerleyen yaşlarda özgüven ve motivasyon eksikliği yaşayabilirler. Kendi kararlarını vermekte sıkıntı yaşayabilir, aileleri olmadan adım atma konusunda endişe duyabilirler. Helikopter ailelerin çocuklarında sürekli kontrol altında bulunmaktan ötürü yaygın anksiyete bozukluklarının ve bağımlı kişilik bozukluklarının görülebildiğini söylemek mümkün. Bununla birlikte bu çocuklar, kontrol altında bulundukları süre boyunca ve sonrasında da kendilerini ifade etmekte ve sosyal ortamlarda iletişim kurmakta zorlanabilirler. Asosyallik ve içe kapanıklık da diğer olumsuz sonuçlar arasında gösterilebilir.

Çocukların özgüven sahibi olmaları için aileler nasıl davranmalılar?

Bu konuda öncelikle çocuklara sorumluluk kazandırılması önemsenmelidir. Aileler çocuklarını dinlemeli, hatalarıyla kendilerinin yüzleşmesine fırsat vermelidirler. Çocuklar ödevlerini yapmıyorlarsa okulda öğretmenlerinin tepkisiyle karşılaşmalı, evde fiziksel olarak yapabilecekleri her işi kendileri yapmalı hatta anne ve babaya da yardım etmeli ve onların yükünü azaltmalıdırlar. Çocukların sosyal ortamlarda edindikleri çevre sürekli olarak kontrol edilmemelidir. Çünkü bir bireyin kendini güvenle ortaya koyabileceği ortamlar, akran çevrelerinin bulunduğu sosyal ortamlarda başlar. Bu ortamlarda çocuklara çok fazla müdahale edilmemeli, kendilerini ifade etmelerine fırsat verilmelidir.

Sorumluluk ve görevlerinin bilincinde çocuk yetiştirmek için neler tavsiye ediyorsunuz?

Sorumluluk bilinci küçük yaşta, ailede başlar. Bazen çocukların küçük olmasından dolayı yapabilecekleri ve yapamayacakları her türlü iş, aileleri tarafından yapılır. Böyle bir tutum sonrası ilerleyen yaşlarında sorumluluk almaktan kaçınan ve bunu bir davranış biçimine dönüştüren bireyler yetişebilir. Bu yüzden çocukların gelişimsel olarak yapabilecekleri eylemlerin anne-baba tarafından yapılmaması gerekli. Yemeklerini kendileri yemeli, kıyafetlerini kendileri seçmeli, odalarını kendileri düzenlemelidirler. Ev içerisindeki görevler herkese dağıtılmalıdır. Çocukların da yapabilecekleri küçük görevler belirlenmelidir (çöp atmak, sofra kurmak, toz almak gibi). Ödevleri onların yerine yapılmamalı, ödevlerini yapmadıklarında okula gidip bu durumla yüzleşmelerine fırsat verilmelidir. Kısacası sorumluluk bilinci, küçük yaşta temel görev ve ihtiyaçlarla başlar ve yapılan hataların sonuçlarıyla karşılaşmak da sorumluluk bilincini artırır. Bireyselleşme ve sosyalleşme süreçlerinde ise sorumluluk algısı en önemli yardımcıdır.

Aşırı korumacı ailelere neler söylemek istersiniz?

Aşırı korumacı aileler duydukları kaygılardan ötürü çocuklarını kontrol etme davranışında bulunurlar. Dolayısıyla ebeveynler öncelikle bu kaygılarla başa çıkmayı öğrenmelidirler. Çocuklarını yeteri kadar kontrol etmeli, aşırı kontrol durumlarında kendilerini durdurmalıdırlar. Çocuklarını dünyaya getirdikleri andan itibaren plan çizmemeli; çocuklarının seçimlerine, değişim ve gelişimlerine saygı göstermelidirler. Her zaman söylediğimiz gibi, dengeli tutumlar çocukların sağlıklı gelişiminde en önemli rolü oynar. Bu şekilde yaklaşıldığında çocukların gelecekte yaşayabilecekleri sorunların önüne geçilmiş olur.

Psikolog Serap Duygulu

Gönül Kültür ve Medeniyet Dergisi 

“…Kapıda ayakkabılarımızı çıkarıyorduk. Yerler halı kaplıydı. Evdekilere benzer bir sürü oyuncak vardı. Arkadaşlarımla sürekli oyun oynuyorduk. Öğle uykusuna bile yatıyorduk. Çok özlüyorum o günlerimi…” Bu cümleler anaokulundaki sınıfına özlem duyan ve yeni başladığı ilköğretim sınıfını şikayet eden bir erkek çocuğa ait. Aslında şikayet ettiği şey artık evdekine benzer bir ortamda bulunamayacak olması ve istemese de kendisinden bazı sorumlulukların yerine getirilmesinin istenmesi…

İlkokulun ailenin dışına atılan ilk adım olduğunu dile getiren uzmanlar; ‘İlkokula başlayan çocuk sıra, tahta, kural, ödev, teneffüs ve ders saati gibi zorunluluklarla karşı karşıya kalır. Bir ders boyunca sırasında oturması, tuvaletini tutması, öğrenmesi, arkadaşlarıyla uyum içinde olması gerekir. Özellikle okula başlama yaşının 66 aya çekilmesiyle birlikte aileler bu zorunluluklar karşısında çocuklarının nasıl tepki vereceklerini merak ediyorlar. Bir kısmı meraktan öte adeta çocuğunun uyum sağlamakta zorlanacağıyla ilgili kesin bir yargıya sahip. 2000’li yılların çocukları çağın uyarıcılarının (televizyon, bilgisayar, internet, cep telefonu vb.) da etkisiyle daha hızlı algılıyor ve öğreniyorlar. Ancak, çoğu çekirdek ailede yetiştiği için sosyal iletişim becerileri çerçevesinde benmerkezci olarak yetişiyor, bütün sistemin kendi istek ve ihtiyaçlarına göre düzenlenmesini bekliyor. Bu benmerkezciliğin sebeplerinden biri de annelerin aşırı koruyuculuk nedeniyle çocuklarının yaşıyla orantılı sorumluluk almasına, hata yapmasına izin vermemesi, sorumluluk duygusundan uzak yetiştirmesi. Bu tutumla büyüyen çocuk okula başladığında artık zamanın kendi isteklerine göre akmayacağı gerçeğiyle karşı karşıya kalarak korkuya kapılabilir. 

Gerçekle yüzleşme 3 yaşından sonra ne kadar erken başlarsa uyum sağlaması da o kadar kolaylaşır. Bu geçiş, oyun gruplarıyla yumuşak ve kademeli bir geçiş olmalıdır. Çocuklarına yaşına uygun sorumluluklar vermeyen aileler çocuklarının okula başlamasından dolayı çok daha fazla kaygı duyarlar. O zamana kadar çocukları ebeveynlerinden kısa süreli de olsa uzakta kalmamış, yemek yemediyse tabakla arkasından dolanılmış, uyumak istemiyorsa uyumak istediği zaman beklenilmiş ya da uyumasına yardımcı faaliyetler yapılmış (ayakta sallama, kucakta pışpışlama, dolaştırma gibi), gerektiğinde ebeveyn yatak odasına götürülmüş, tuvaleti ebeveynleri tarafından yaptırılmış olduğu için okula göndermek başlı başına bir kaygı kaynağıdır. Okula başlama yaşıyla ilgili danışmanlık almak için gelen aileler “3 yaşından sonra kreşe gidebilir” cümlesini duyduklarında “ama benim çocuğum çok küçük” cevabıyla karşı karşıya kalırız. Tabi ki bu olgunluk akşam yatıp sabah kalktığında geliştirebilecek bir durum değildir. Bir süreç ve emek gerektirir. İlkokula başladığında adaptasyon sürecinin daha sağlıklı ve hızlı olabilmesi için 3 yaşından itibaren bir hazırlık yapılmaya başlanmalıdır. Bu hazırlık aşamasına ve yeni sistemle ilkokul birinci sınıfa uyumu kolaylaştıran en önemli araç “oyun”dur. Kreş ya da anaokulları çocuklara eve benzer bir ortam ve daha fazla oyun imkanı sunduğu için uyum sağlamak daha kolaydır. İlkokula başladığında da çocuğun hayatından oyun koparılmamalıdır. 

Okul müfredat programına mutlaka daha fazla oyun saati eklenmelidir. “Sek sek ve körebe gibi” kurallı oyunların yanı sıra çocuklara simgesel oyun oynama imkanı da sunulmalıdır. Simgesel oyunlar çocuklara serbest oyun imkanları sağlandığında ortaya çıkar. Çocuk kendi gerçeklerini hareketlerle yaşatır. Bunun en belirgin örneği “sanki varmış gibi” oyunlardır. Çocuğun bir köşede yarattığı evcilik oyunu, bir odun ya da plastik çubuk ile oluşturulan atı sürmesi gibi örnekler bu gruptandır. Burada çocuk düşüncelerini yeterince gelişmemiş dili ile anlatamadığından bunları simgesel oyunla anlatmaktadır. Ayrıca bu anlatım yoluyla zihinsel simge ve uygulamalar yinelenerek özümsenmektedir. Örneğin evcilik oyunu ile hem duygu ve düşünceler aktarılmakta, hem de annelik özdeşimi sindirilmektedir. Bu oyunlar çocuğun zihinsel gelişimini ve psikolojik olgunluğunu desteklerken, okula uyum sağlama sürecini kolaylaştıracaktır.’ 

HİSAR HOSPİTAL

Kardeş Kıskançlığı

İnsanın doğasında var olan kıskanma duygusu çocuklukta genellikle kardeş doğumu ile su yüzene çıkar. Bir kardeşim olsun, kardeş istiyorum diyerek anne babasını bıktıran bir çocuk bile kardeş doğumundan sonra kıskançlık belirtileri gösterebilir. Günümüzde anne ve babaların belki de en çok şikâyet ettikleri konuların başında kardeşler arasında kıskançlık ve bunun oluşturduğu sorunlar gelmektedir.

Yeni bir kardeşin gelmesi her şeyden önce eve yeni bir birey gelmesi demektir. Bu yeni birey evdeki dengeleri değiştirecek ve daha önemlisi çocuk tarafından rakip olarak algılanacaktır. Devamlı bakıma muhtaç, annenin tüm zamanını alan, bütün aile bireylerinin ilgisini çeken küçük yavrunun rakip olarak algılanması doğal karşılanmalıdır. Bu rakip anne ve babayı çocuktan uzaklaştıran istenmeyen biridir. Sadece ev içindeki bireylerin değil misafirlerin dahi odak noktası olmuştur, ona hediyeler gelmekte, devamlı ondan söz edilmektedir.

Kardeşler arasında doğal gelişen bu durum anne ve babaların hatalı tutumları ile bir sorun halini alabilir. Genellikle ilk hata çocuğun ona bir kardeş geleceğine hazırlanmaması ile başlar. Hiçbir şeyden haberi olmayan çocuk bir gün biri ile karşılaşmakta ve kendisine kardeşi olduğu söylenmektedir. Oysa çocuğa daha gebelik sırasında kardeşinin olacağı bilgisi verilmeli ve çocuk bu duruma hazırlanmalıdır. Yeni bebeğin dünyaya gelmesinin telaşı ve sevincini fazlasıyla yaşayan aile bireyleri biran başka bir çocukları olduğunu unutabilirler. Ancak çocuk ne olup bittiğini dikkatlice izlemektedir. Özellikle ailenin ilk çocuğu ise kendisine olan ilginin birden azaldığının farkındadır. Kendisinin de yar olduğunu ispatlama çabası ile yaptığı birkaç farklı davranış biçimi anne baba tarafından tepkiyle karşılanır. Ailenin bu tutumu çocuğun “Beni artık sevmiyorlar” düşüncesini destekler.

Bazı anne babalar çocuklarına devamlı “Biz seni ondan daha fazla seviyoruz” gibi sözler söylerler. Ancak çocuğun istediği daha fazla sevilmek değil sadece sevilmektir. Eğer yeni gelen kardeşe anne babanın ilgi ve sevgisi daha fazla ise bu sözlerin çocuk için bir kıymeti yoktur. Önemli olan kendisinin eskisi kadar çok sevildiğini ve değer inden hiçbir şey kaybetmediğini çocuğa hissettirmektir. Aralarında yaş farkı az olan çocuklarda kıskançlık belirtilerinin daha fazla görüldüğü bilinmektedir. Çocuk ilk kardeşiyle daha çok sorun yaşamaktadır. Burada ailenin yoğun ilgisinin aniden başka bir çocuğa yönelmesinin katkısı büyüktür. Bazı çocuklar kardeşi doğduktan sora ona yoğun ilgi ve alaka gösterir. Her ihtiyacını karşılamak ister ve bebeğin bakımında anneye yardımcı olmak için çabalar. Bu çocuklar genellikle kıskançlığını dışa vurmayan çocuklardır. Gösterdikleri sevgi ilgi çok abartılı ve sahtedir.

Aslında kıskançlık duygusunu dışa vurmadaki zorluklan nedeni ile böyle davranmaktadır. Kardeşlerin i kıskandıklarını belli ederlerse annelerin in tamamen kendilerinden uzaklaşacağı gibi bir duyguya kapılır ve hissettiklerini dışa vuramazlar. Yeni doğan kardeşini kıskanan bir çocuk eğer anne babanın dengeli ve olumlu tutumu devam ederse kısa süre içinde yeni dun ima uyum sağlar. Bu uyumu sağlamada anne babaya büyük görev düşmektedir. Kıskançlığı pekiştirecek her türlü tutumdan kaçınılmalıdır. Yeni bebeğe çocuğun yanında çok fazla sevgi gösterisinde bulunma, devamlı ondan ve onun şirinliğinden bahsetme gibi davranışlardan uzak durulmalıdır.

Çocuk anne babanın kendisine olan ilgi ve sevgisinin azalmadığını hissetmelidir. Bunu hissettirmek de anne babanın elindedir. Kardeşler arasında rekabet doğal ve normal gelişimin bir parçası olarak kabul edilmelidir. Ancak rekabetin bir düşmanlık haline gelmesi ve her alanda kendini göstermesi doğal karşılanamaz. Çocuklar arası rekabet ve çekişmenin nedenleri arasında anne babanın gözüne girebilme, evde bir yer edinebilme, bireyselliğini kabullendirme, önemsenmek ve değer verilmek isteme sayılabilir. Esasen her yaşta insanlar arasında bir rekabet söz konusudur. Gen ellikle anne babalar kardeşler arası çekişme, didişme ve rekabet havasından büyük endişe ve üzüntü duyarlar. Onların idealinde birbirleri ile çok iyi geçinen ve hiç kavga gürültü çıkarmayan uyumlu çocuklar vardır. Kardeşler arası çekişme bütün ailenin huzurunu bozacak derecede büyük olabilir.

Anne baba, kardeşler arası rekabetin normal ve hoş karşılanacak sınırlarda olup olmadığını gözlemeli, bu sın ırlar aşılmadıkça müdahale etmemelidir. Birbirlerine zarar vermeyecek derecede ufak didişmelere karışmamalı ancak zarar vermeye başladıklarında birbirlerinden ayırmalıdır. Yani her anlaşmazlık ve didişmede hâkim yada hakem rolünü üstlenmem elidirler. Sınırların aşıldığı düşünüldüğünde krize müdahale edilmeli eğer çözüm bulunamıyorsa yetkili birine rehberlik için başvurulmalıdır. Özellikle küçük çocuk ağlayarak, zırlayarak annenin duygusallığını kullanmaya çalışır. 0 zaman büyük çocuğa sen ağabeysin, sen ablasın diye haksızca yüklenilmesi hatalı bir tutum olur. Küçük çocuğun anne ve babası tarafından devamlı desteklediği ve kayırıldığını düşünen ağabey ya da ablanın anne babaya karşı olumsuz tutum sergilemesi doğaldır.

Çocuklar birbirleri ile yaşadıkları zorlukları hemen aile bireylerine aktararak yardım isterler. 0 zaman anne babanın taraf olması beklenir. Çocuk kendisinin haklı olduğu ve desteklenmesi gerektiğini düşünür. Oysa anne babalar çok ender durumlar hariç taraf olmamalıdır. Taraf olmak onların bizi içine almak istedikleri oyuna dâhil olmak demektir. Rekabeti ve yarışı alevlendirecek olan kardeşlerin birbirleri ile sık sık kıyaslanması ya da birinin diğerinin önüne çıkarılması gibi tutumlardan uzak durulmalıdır. Çocukların yalnız iken daha sakin ve rahat olmalarına karşı anne babalarının olaya müdahale beklentisini açıklamada yeterlidir. Çok çocuklu ailelerde kardeşler arası rekabet yoğun yaşandığı zaman anne baba için dayanılmaz bir hal alabilir. Burada önemle üzerinde durulması gereken her çocuğun aile içinde kendi özel yerini farkında olmasını sağlamaktır.

Çocuklar arasında ayrım yapılmamasına özen göstererek her birinin ayrı birey olduğu bilinciyle davranılmalıdır. Bireysel farklılık göz ardı eden “benim çocuklarım” yaklaşımı kardeşler arasındaki rekabeti körükleyecek ve onların aile içindeki yerleri konusundaki endişelerini arttıracaktır. İkiz çocuklarda her kardeş arasında görül en rekabete ek olarak ailenin ve çevrenin birbirlerine benzemeleri konusundaki ağır baskısı devreye girer. Fizik görünümleri ile birbirlerine benzeseler dahi bu çocuklar iki farklı bireydir. Bu farklılığın ilk önce anne babalar tarafından kabul edilmesi gerekir. Aynı kıyafeti giydirme, aynı oyuncakları alma, aynı yatakta yatırma gibi tutumlar çocukların bireyselleşmesinin önünde büyük engel teşkil eder. Her çocuğun bireyselleşmesine ve ayrı kişiliğinin gelişmesine fırsat tanınmalıdır.

Popüler Psikiyatri / Prof. Dr. Mücahit ÖZTÜRK Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı

Kreşe alışma Süreci ve Berlin Modeli

Kreşe alışma süreci, hem çocuk ve ebeveyn hem de eğitimci için zorlu bir süreçtir. Bu sürecin hassas ve iyi bir şekilde işleyişi, çocuğun üzerindeki stresi azaltmaktadır. Çocuğun yeni bir ortama uyum sağlaması ve kreşe alışması sürecinin kolay olabilmesi için planın ve programın yapılması gerekmektedir. Böylece, çocuğun anneden ayrılma korkusu ve endişesinin ortadan kalkması sağlanabilir ve çocuk yaşadığı stresle daha iyi başa çıkabilir. Çocuğa kreşe alışmasında ve yeni ortama uyum sağlamasında yardımcı olan “Berlin Modeli“ farklı kuramlar baz alınarak Almanya‟da geliştirilmiştir. Çocuğun, aileden kreşe sağlıklı olarak geçişi için yaygın olarak kullanılmaktadır. (Laewen ve diğerleri, 2003)

Alışma sürecinde geçiş (Transition) ve bağlanma (Attechment) kuramının rolü

Kreşe/anaokuluna veya okula geçişler, çocuk için önemli bir yaşam kesitidir (Filipp, 1995). Bu geçiş süreçlerin bütün tarafların (Ebeveynler ve Eğitimciler) işbirliği ile hazırlanmasının ve karşılıklı beklentilerin önceden konuşulması geçiş sürecinin sağlıklı bir şekilde üstesinden gelinmesi için önemlidir. Aileden kreşe geçiş, çocuğun anaokuluna ve ilkokula geçiş sürecinden biraz daha zorlu geçmektedir. İlk geçiş sürecinde çocuğun edindiği deneyimler, beceriler ve özgüven, daha sonraki yaşamındaki geçiş süreçlerinin üstesinden daha kolay gelmesini sağlamaktadır.

0-3 yaş arası çocuğun güvendiği kişi olan anneden ayrılması zor olmaktadır. Bu dönemde çocukların kaygılarını, kokularını, çaresizliklerini, güçsüzlüklerini ve öfkelerini yalnız başına düzenleyebilmeleri mümkün değildir. Çünkü bu durumlarda kendisine yardım edecek ve destek olacak güvenli bir duygusal bağ geliştirdiği bir kişiye ihtiyaç duymaktadırlar Bu yaşlardaki çocuk birçok yeni durum ile (yeni bir ortam, gruptaki çocuklar, yeni bakim veren kişi) karşı karşıya gelmektedir. Bu yeni duruma çocuğun hemen uyum sağlaması ve üstesinden gelmesi kolay olmamaktadır. Özellikle 7 ve 24 aylık çocukların kreşe geçiş süreçlerinde ebeveynin desteği ve eşliği olmadan sürecin başarıya uğraması zor olmakta ve çocuk için tehlike arz etmektedir.

Çocuğun yeni çevreye adaptasyonu, eğitimci ve diğer çocuklarla güvenli bir ilişki kurması için en güvendiği kişi olan ebeveynin yardımına ihtiyacı vardır. Aileden kreşe geçiş sürecinin başarı ile sonlandırılmasında sorumluluk çocuğa ait değildir. Bu ebeveynin sorumluluk alanıdır. Alıştırma sürecinde ebeveynin ve eğitimcinin işbirliği ve beraber hareket etmesi işi kolaylaştırmaktadır ve çocuğun bakımı, eğitimi ve desteklenmesi için de gereklidir. Bağlanma kuramı, aileden kreşe/anaokuluna geçişte dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Son yıllarda da erken çocukluk araştırmalarının en popüler konuları arasında yerini almıştır. Üç yaşından küçük çocukların hazırlıksız bir şekilde eğitimci olsa bile yabancı insanlara bırakılması doğru bulunmamaktadır ve şayet anne ile çocuk arasında bir ayrılık gerçekleşecekse, bunun belli bir program ve plan çerçevesinde yapılması gerekmektedir (Bowlby, 2001).

Çocuğun sağlıklı gelişiminde birincil bakım veren kişi ile arasındaki duygusal bağ önemli bir rol oynamaktadır. Çünkü çocuğun ayrılma, korku, ağrı ve aynı zamanda yoğun stresler sonucu gönderdiği sinyallere duyarlı bir tepkinin verilmesi sadece onun güvenli duygusal bağ kurduğu kişi tarafından sağlanmaktadır. Erken çocukluk dönemdeki bağlanma deneyimleri diğer kişilerle kuracağı bağlanma ilişkisini etkilemektedir.

Çocuğun küçük yaşlarda kreşe uyum sağlamamasının altında yatan nedenlerden biri ebeveyniyle kurduğu bağlanma ilişkisi olabilmektedir. Çocuğun birincil bakım veren anneden ayrılması sancılı bir süreçtir. Fakat çocuk aynı zamanda birçok kişi ile güvenli ve duygusal bir bağ kurabilecek şekilde dünyaya gelmiştir (Ahnert, 2010). Ayrılığı kolaylaştıracak ve eğitimciye alışmasını sağlayacak, çocuğun ilk bağlandığı kişinin sürece dahil olması ile başarılacaktır. Böylece, çocuğun kreşe/anaokuluna başladıktan sonraki eğitimcisi ile güvenli bir bağ kurması ve çevreye kolayca uyum sağlaması gerçekleşecektir. Bowlby ve Ainworth bazı çocukların anneler tarafından kreş veya çocuk yuvalarına bırakıldıklarında korku ve üzüntüyle tepki verdikleri, bazılarının ise buna duygusal olarak hiç bir tepki göstermemelerini, çocukların ilgili kişilerle olan bağlanma kalitesine ilişkin ipuçları verdiğinin altını çizmektedirler (Kasten, 2013). Güvenli bağlanmış çocuk, annesinin yardımıyla önceki güvenli bağlanma temelinde eğitimci ile arasında bir duygusal bağ oluşturmaktadır. 

Annenin herhangi bir stres durumunda geri geleceğinin farkındadır. Bu arada eğitimcide onun için güvenir bir kişi olmuştur artık. Güvensiz bağlanan bir çocuk ise, ilk önce ayrılma gerçekleştiğinde buna tepki vermemektedir. Oysaki çocukta ayrılma korkusu mevcuttur. Fakat bu korkuyu belli etmemektedir. Aslında bu çocuklar için ayrılma korkusu büyük bir stres kaynağıdır. Bunu bir türlü ifade edememektedirler. Çocuğun yeni ortama ve gruptaki çocuklara uyum sağlaması ve eğitimcisine güven bağı kurması çocuğun gelişimi üzerinde önemli bir rolü vardır. Sağlıklı olarak gerçekleşen uyum sonucu; çocuğun gruptaki çocuklarla ve eğitimciyle etkileşime girmesi ve iletişim kurması, kendini güvende hissettiğinde çevreyi keşfetmeye başlayacak ve yeni şeyler öğrenme başlayacaktır. Çocuğun kreşe geçiş sürecinde zamana ihtiyacı vardır. Güvendiği kişiyi birden kaybetmesi, korkularının artmasına sebep olur. Endişe ve korku duyan bir çocuğun kreşteki gelişimini destekleyen etkinliklerden fayda görmesi ve yeni bir şeyler öğrenmesi söz konusu olamaz (Grossmann ve Grossmann, 1998).

Kreş/Anaokuluna alışma sürecindeki rol oynayan aktörler

Hem ebeveynin hem de çocuğun alışma sürecinde olumsuzlukla karşılaşmamaları için plan ve program yapılmasının önemi vurgulanmaktadır. Alışma süreci önceden aile ve eğitimciler tarafından planlanması gerekir. Kreş veya anaokulunda çalışan eğitimciler arasında yeni gelen çocuğun alışma sürecine kimin eşlik edeceği önceden belirlenmelidir. Çünkü ilk etapta bir eğitimci ile çocuğun duygusal bir bağ geliştirmesi için imkan verilmesi sağlanmalıdır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken alışma süreci sağlıklı olarak başarıldıktan sonra, çocuğun duygusal bağ geliştirdiği eğitimcinin hasta olması, izinli olması çocuğun tekrar kreş veya anaokulunda güven duyduğu, stres ve korku durumlarında sığınacağı güvenli bir limanın yok olması anlamına gelmektedir. 

Bunun önüne geçmek için, diğer eğitimcilerin de alışma sürecinden sonra yeni gelen çocuğa yakınlaşmaları ve güvenli bir bağ geliştirmeleri faydalı olacaktır. Çünkü çocuğun gönderdiği sinyallere duyarlı karşılık veren ve onunla etkileşime giren kişilere bağlanması zamanla çeşitlenecektir. Alışma süreci her çocuk için farklıdır. Bu süreç her çocuk için bireysel olarak planlanmalıdır. Çocuğun, herhangi bir stres durumunda eğitimciye gitmesi sağlanmalıdır. Fakat anne her durumda erişilebilir olmalıdır. Bu ilk yapılan denemede başarı sağlanmazsa; çocuk eğitimci tarafından teselli olmuyorsa; annenin çağrılarak duruma müdahale etmesi istenmektedir. Alıştırma sürecinde eğitimcinin görevi çocuğun gelişimini ve davranışlarını gözlemlemek ve onun gönderdiği sinyallere duyarlı bir şekilde karşılık vermektir (Cantzler, 2008).

Berlin Modeli

Laewen ve diğerleri (2003), tarafından öncelikli olarak 0-3 yaş arası çocukların kreşe alışmalarını kolaylaştırmak için geliştirilen bu model zamanla anaokulu alanında da kullanılmaya başlanmıştır. Bu modelde her çocuğun alışma süreci onun ebeveyni ile olan bağlanma ilişkisine, mizacına, yaşına ve eğitimcinin davranışlarına bağlıdır ve alışma sürecinin her çocukta farklı olacağı belirtilmektedir. Berlin modelinde ebeveynlerin alışma sürecine eşlik etmesi esastır ve çocuğun yeni çevreye, eğitimcisine aşina olması ve uyum sağlaması hedeflenmektedir. Model birkaç evreden oluşmaktadır. Çocuğun bu modelle adım adım kreşe/anaokuluna adaptasyon sağlaması ve eğitimcisine alıştırılması hedeflenmektedir.

Berlin Modelinin Evreleri

Kayıt ve görüşme evresi: Kayıt işleminin gerçekleşmesinden sonra ebeveyn ile çocuğun kreşe alışma sürecine eşlik eden eğitimci arasında kapsamlı bir görüşme yapılır. Bu görüşmede, çocuk hakkında örneğin, beslenme ve uyku alışkanlığı, mizacı, oyun davranışları gibi bilgiler ele alınmaktadır. Ebeveyne model anlatılır ve bu süreçteki rolü hakkında bilgi verilir.

Temel evre: Ebeveyn çocukla birlikte üç gün boyunca kreşi ziyaret eder. Bir saati geçmemek şartı ile ebeveyn kreşteki grupta çocukla beraber kalır. Eğitimci bu arada çocuğu gözlemler ve onunla iletişime geçmeye ve onu ara sıra oyuna dâhil etmeye çalışır. Burada çocukla iletişime geçmede genellikle bir obje kullanılmaktadır. Annenin rolü burada pasiftir. Ebeveyn çocuğa yanında olduğunu hissettirir, ona güven verir ve çocuğun gruptaki oyunlara katılması için zorlamaz.

İlk ayrılık evresi: Dördüncü günde ebeveyn çocukla beraber tekrar kreşe gelir. Annenin rolü bu evrede de yine pasiftir. Eğitimci çocukla iletişime geçmeye çalışır ve onu grup aktivitelerine katmaya çalışır. Bu evrede ilk olarak ebeveyn çocuktan ayrılır. Ebeveyn sadece 30 dakikalığına gruptan ayrılır. Fakat ihtiyaç halinde çağrılmak üzere kreşin başka bir odasında bekler. Bu evrede, çocuğun ebeveynin ayrılmasına verdiği reaksiyon, onun alışma sürecini belirlemektedir. Burada iki aşamadan; (a) kısa süren alışma süreci ve (b) uzun süren alışma sürecinden söz edilmektedir. (a) Çocuk ebeveynin ayrılmasına çok büyük bir reaksiyon göstermiyorsa veya ağladığı zaman gruptaki eğitimci tarafından kolayca teselli edilebiliyorsa, alışma süreci beş veya altı gün içerisinde başarıyla sonlandırılmaktadır. (b) Çocuk ebeveynin ayrılmasına büyük bir reaksiyon gösteriyorsa, onun arkasından gidiyor ve eğitimci tarafından bir türlü teselli edilemiyorsa, alışma süreci çocuğun ayrılıklara vereceği tepkilere göre iki veya üç hafta sürmektedir.

Dengeleme evresi: Ebeveynin çocukla vedalaşması daha sık ve uzun olur. Eğitimci, çocuğun bakım ihtiyaçlarını anne gittikçe kendi karşılar (Yemek yedirme, altını değiştirme gibi).

Bitiş evresi: Çocuk ve eğitimci arasında duygusal bir bağ gelişmiş ve güven ortamı sağlanmışsa çocuk ebeveynin gruptan ayrılmasına aşırı reaksiyon göstermiyorsa veya gösterse bile eğitimci tarafından çabucak teselli edilebiliyorsa süreç sonlandırılır. Ebeveynin kreşte kalmasına artık gerek duyulmamaktadır. Fakat ebeveyne her hangi bir durumda erişimin kolay olması gerekmektedir (Laewen ve diğerleri, 2003).

PAYLAŞIM PSİKOLOJİ

İyi bir çocuk yetiştirmek için dikkat edilmesi gerekenler.

Bebeğinize dokunun, gülümseyin

Bebekler ilgi ve sevgiyle büyümelidir. Bebeğe dokunmak, konuşmak, gülümsemek, ağladığında yanında olmak gerekir. Çocuğun zihinsel, sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimi desteklenmelidir. Duygusal ve sosyal paylaşımlar, iyi eğitim, zihinsel ve fiziksel aktivite çocuğun kendini güçlü ve iyi hissetmesini sağlayacaktır. Yapabileceği aktiviteleri kendi başına yapmasına izin vermek çocuğun motivasyonunu ve kendine olan güvenini artıracaktır.

Sadece temel ihtiyaçları için yanında olmayın

Çocuğun sadece temel ihtiyaçlarını gidermeye yönelik ebeveyn olunmamalıdır. Oyun, çocuğun kendini ifade edebildiği, yeteneklerini ortaya koyup, geliştirebildiği, duygularını paylaşabildiği alandır. Bunun için sık sık çocuklarla oyun oynanmalıdır. Çocuk ile kaliteli zaman geçirmek, iyi aile ilişkileri, çocuğun aitlik duygusunu güçlendirmektedir. Zevk aldığı aktiviteler keşfedilmeli, onunla gülerek, eğlenerek keyifli zaman geçirilmelidir. Tablet, televizyon, bilgisayar gibi araçları kısıtlayarak çocukların ilgi ve becerileri takip edilmelidir. Yaratıcılıkları desteklenmeli, yeteneklerine göre branşlara yönlendirilmelidir.

Kendisini ifade etmesine izin verin

Çocuklar azar, tehdit, eleştiri olmadan dinlenmelidir. Çocuğa birey olarak değer veren ve onu anlayan, dinleyen ebeveynler olunmalıdır. Çocuğun kendini ifade etmesine izin verilmelidir. Aşırı koruyucu davranmadan, çocuklar bireyselliğe teşvik edilmelidir. Aşırı koruyucu davranışlarla çocuk büyüdüğünü hissedemez. Kendi kendine başarabildiğini hissetmek çocuğun özgüven ve değer duygusunu artırmaktadır.

Ona kılavuzluk edin

Çocuğun üstesinden gelemediği bir sorun varsa, ona bu sorunlarla nasıl baş edebileceği anlatılmalı ve kılavuzluk edilmelidir. Çocuk davranışlarda ebeveynleri rol model almaktadır. Hayal kırıklıkları yaşayabileceği ve bunlarla baş etmesi gerektiği öğretilmelidir. Ebeveynlerinden gördüğü tutum ve yaklaşımları çocuk zamanla benimseyecektir. Çocuğa yaklaşımda olumlu tutumlar ve duygular göstermek onun bu duygu ve tutumları benimseyerek davranmasını sağlayacaktır.

Akademik hayatı ile yargılanmamalı

Çocuğun akademik hayatı da gelişimi için önemlidir. Çocuğun kişiliği ve yapabilecekleri iyi değerlendirilmeli ve çocuktan beklentiler buna göre ayarlanmalıdır. Sadece akademik başarısına göre çocukların zekası değerlendirilmelidir.

Kendinizi de eğitin, yeniliklere açık olun

Çocuğun ergenlik öncesi ve ergenlik döneminde yaşanabilecekleri hakkında bilgi edinmek bu kriz dönemleriyle daha iyi baş edilmesini ve ergenin bu dönemleri daha kolay atlatmasını sağlayacaktır. Çocuğa her zaman güvenebileceği, paylaşabileceği bir sırdaşı olduğu gösterilmelidir. Yeni nesillerin getirdiği farklılıkları ve yenilikleri anlamaya çalışarak iletişim güçlendirilmeye çalışılmalıdır.

Ebeveynlerin ruh sağlığı çocuğa da yansır

Anne ve baba arasında yaşanan sorunlar çocuğa yansıtılmamalıdır. Bu durumları ebeveynler kendi aralarında çözebilmelidir. Kendini sağlıklı, mutlu, huzurlu hisseden ebeveyn, bunu çocuğa da yansıtır. Stresli olunan dönemlerde sevilen aktivitelerle rahatlama sağlanmalıdır. Anne ve babanın psikolojik sağlığının çocuğu psikolojik sağlığını da etkilediği unutulmamalıdır.

Uz. Psk. Özge Merve Türk

Ergenlik Dönemi Ruhsal Sorunları

Ergenlik Dönemi, insan yaşamında önemli bir geçiş evresidir. Bu geçiş evresi yalnızca fizyolojik değişimleri değil; duygusal ve psikolojik değişimleri de beraberinde getirir. Erken çocukluk dönemindeki deneyimler, yetiştirilme tarzı, ebeveyn tutumları, aile öyküsü gibi etkenler ergenlik döneminin nasıl şekilleneceğini gösteren önemli değişkenler arasında yer alır. Ergenlik döneminde, kaygı bozuklukları, depresif bozukluklar, duygu durum bozuklukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, davranım bozuklukları, risk alma davranışı (risk içerikli cinsel davranış, ergen gebeliği vb.), madde kötüye kullanımı, yeme bozuklukları en sık gözlenen psikolojik sorunlar arasında yer almaktadır

Ergenlik dönemindeki risk faktörleri; genetik, çevresel ve kültürel etkenlere oldukça duyarlıdır.

Aile öyküsünde bulunan herhangi bir ruhsal rahatsızlığın sonraki kuşaklara aktarıldığı, sonraki kuşaklarda yer alan çocuk ve gençlerin genetik olarak ruhsal rahatsızlıklara daha yatkın olduğu ve bu aktarımın onları görece riske açık hale getirdiği bilinmektedir. Ergenlikte gözlenen hızlı fizyolojik büyüme, bedensel ve hormonal değişimleri içerir. Hormonlar ve metabolizmadaki bu değişimin yanı sıra ergenlikte gözlenen en önemli olaylardan biri de benlik gelişimidir. Kimlik kazanımı, aidiyet, cinsel yönelim konusunda yaşanan çatışmalar, sağlıklı çözümlenmediği takdirde kimlik krizine dönüşebilmekte ve farklı ruhsal sorunlara yol açabilmektedir.

Yalnızca genetik yatkınlık değil; çevresel etmenler de önemli bir risk faktörü olarak ortaya çıkmaktadır. Stres ya da önceki travmalar; kaygı bozuklukları, depresif belirtiler ya da somatik (bedensel) yakınmalar açısından çocuk ve gençleri hazır hale getirmektedir. Kronik hastalıklar ve/veya aile içi tutumlar (aile içi şiddet, ihmal, istismar gibi) da ruhsal sorunları tetikleyen çevresel risk faktörleri arasında yer almaktadır. Düşük sosyoekonomik hayat şartlarında yaşamak, riskli ergen gruplarında yer almak ve fakirlik en önemli kültürel/toplumsal risk faktörlerinden biri olarak düşünülebilir.

Ergenlik Dönemindeki Ruhsal Sorunlara İlişkin Belirtiler ve Öneriler

Ergenlik dönemi, beyin gelişiminin hala sürdüğü bir evredir. Beynin karar vermekten, duyguları yönetmekten ve davranışları ketlemekten sorumlu beyin bölgesi olan frontal lob gelişmeye devam eder. Bu da ergenlerin duygusal çıkışlarını, duygu patlamalarını, risk alma davranışlarını ve verdikleri kararlarda göz ardı ettikleri detayları açıklamada kullanılan en önemli ayrıntıdır. Bu sebeple ebeveynler, çocukların gözlemledikleri farklılıkların bir geçiş evresinde, uyum sağlamaya dönük davranışlar olduğunu unutmamalıdır.

Anne babalar karşılarında fiziksel olarak gelişmiş, hatta yetişkin görünümünde birini görse de ergenlik döneminde hormonal ve zihinsel gelişim devam eder. Hormonal farklılıkla birlikte tetiklenen duygusal değişimler de sürecin bir parçasıdır. Bu dönemde genç, bedeni ve nasıl göründüğüyle ilgili aşırı uğraş halindedir, ayna karşısında saatlerini harcayabilir. Dış görünümün yanı sıra kendi benliğine dair de bir arayış içindedir. Bu arayış; kaygı, öfke, depresif duygu durum şeklinde gözlenebilir. Pek çok anne baba, bu geçiş evresinde “çocuğunu tanıyamadığını” ya da “çocuklarının ondan koptuğunu” hissedebilir. Çocukluk döneminde kurduğu ilişkinin aynı yönde süreceğini düşünebilir. Ancak ergenlik dönemi, kimlik kazanımının gerçekleştiği evredir. Bu evrede pek çok genç, anne babadan ayrışır ve sağlıklı bir kimlik oluşumu için farklı ilgi alanlarına kayabilir: örneğin, okulda sevdiği bir öğretmeni örnek alabilir; sevdiği bir aktör/aktristin davranışlarını taklit edebilir; hoşlandığı bir müzik grubuna özenebilir. Bir gruba dahil olma, aidiyet hissi ergenlik döneminde gençlerin en önemli ihtiyacıdır. Yetiştiği ortamdan, anne babadan ayrışmaya çalışır ve onlara benzememe yönünde hareket eder. Bu evrede pek çok ebeveyn kaygı duyar; ancak bu bir geçiş evresidir ve ergenin sağlıklı şekilde benlik gelişimini tamamlayabilmesi için sağlıklı sınırlara ihtiyacı vardır.

Sağlıklı sınırlar; çocukla olan bağı koparmadan, ona bireyselleşebilmesi için gerekli imkanı sağlar. Anne baba ve çocuk arasındaki iletişimi güçlendirir. “Eve geç gelme” demek yerine “Akşam 8’de ev ol” çok daha sağlıklı bir sınırdır. “O kişilerle görüşmeni istemiyorum” demek yerine “Arkadaşlarını biraz daha yakından tanırsam onlar hakkında daha doğru bilgi edinebilirim” ifadesi, genç ve ebeveyn arasındaki çatışmayı azaltır. Sağlıklı sınırlar oluştururken risk içerikli materyallerden çocuğu uzak tutmak, şiddet eğilimli içeriklere sınır koymak, sağlıklı beslenme ve egzersiz için çocuğu teşvik etmek bir diğer önemli tutumu oluşturmaktadır.

Ergenlik döneminde, ebeveynler arasındaki en büyük zorluklardan biri de hangi davranışın normal, hangisinin sorun davranış olarak algılanması gerektiği üzerinedir. Yineleyici şekilde gözlenen risk alma davranışları (alkol alma, madde kullanımı, riskli cinsel davranış, kendine zarar verme davranışı, intihar girişimi, okul sorunları gibi) anne babaların dikkatini öncelikli olarak çeken sorun alanlarıdır ve yardım alma konusunda çok daha belirgin bir çağrıyı dile getirir. Ancak risk alma davranışları gözlenmese dahi, duygusal olarak ortaya çıkan ciddi değişimler (kaygı, öfke, depresyon gibi) ya da hızlı kilo kaybı (yeme bozukluğu gibi) anne babalar için uyarıcı nitelik taşımalıdır. Bedensel değişimlerin bu kadar hızlı olduğu bir dönemde ergenin kendi bedeniyle ilgili bir şeyleri değiştirme çabası, çoğu zaman ruhsal bir soruna dönüşebilir.

Ani kilo kayıpları, akran grubunun hızlı şekilde değişmesi, alkol/madde kötüye kullanımı, ani duygu değişimleri, şiddet ya da kendine zarar verme davranışıyla beraber gözlenen isyankar tutum destek alma konusunda aileleri hızlı bir şekilde harekete geçirmesi gereken uyarı sinyalleri olarak düşünülebilir. Bu gibi durumlarda bir ruh sağlığı uzmanından destek almak oldukça önemlidir.

Anne babaların kendi duygu durumları (kaygı, stres, depresyon vb.) ile ilgili farkındalığı, çocuklarına olan tutumlarını da olumlu yönde etkilemekte; çatışmayı başlamadan durdurabilmektedir. Her genç, ne yaparsa yapsın anne babasının arkasında olduğunu hissetmek ister. Ebeveynlerin çocuklarına bu duyguyu geçirmeleri, onları yargılamadan ve suçlamadan dinlemeleri kabullenme ihtiyacını karşılayacağından iletişimi iyileştirir.

Öfke anlarında, anne babanın kendisini kontrol etmesi oldukça önemlidir. Bazı durumlarda ise ergenden anne babaya şiddet davranışı görülebilir. Bu gibi anlarda öncelikli olarak ebeveynin kendi güvenliğini sağlaması gerekmektedir. Birinden destek almak ya da ortamdan uzaklaşmak bunlardan biri olabilir. Sonraki aşamalarda, bu öfkeyi tetikleyecek şeyleri fark etmek ve bu konuda çocuğa/ergene empatik yaklaşmak (duygularını anladığını hissettirmek), sorunları ortaya çıkmadan ortadan kaldırmayı sağlayabilir.

Ergenlik Döneminde Gözlenen Sorunların Tedavisi

Ergenlik döneminde gözlenen sorunlara ilişkin aile ve okul ile işbirliği içinde çalışmak oldukça kritiktir. Ruh sağlığı uzmanı, ailenin başvuru sebebine ilişkin alanlarda, kapsamlı bir değerlendirme yaparak bilgi sahibi olur. Bazı durumlarda çeşitli ölçek ve testlerden yararlanır. Bazı durumlarda ise başvuru sebebi, gencin değil ailenin yakınması yönündedir. Değerlendirme ardından gözlenen sorun alanı, sorunun şiddeti, başlangıç süresi ve gencin/ailenin hayatındaki işlevselliğin ne ölçüde bozulduğuna ilişkin uygun bir tedavi planı belirlenir.

Gencin yaşadığı sorunlarla ilgili belirtileri hafifletmek ya da ortadan kaldırabilmek amacıyla medikal tedavi başlanabilir. Her koşul ve durumda, kullanılan ilacın ruh sağlığı uzmanı hekim (psikiyatrist) tarafından reçete edilmesi oldukça önemlidir. Medikal tedavinin yanı sıra ya da medikal tedavi ile birlikte psikoterapi başlanabilir. Ailenin ve ergenin yaşadığı sorunlarla ilgili baş etme becerilerini desteklemek, işlevselliğini ve uyum becerilerini arttırabilmek, belirtileri ortadan kaldırabilmek amacıyla uygun psikoterapi yöntem ve teknikleri kullanılır. Aile, süreç içindeki tutumları ve nasıl davranması gerektiği ile ilgili bilgilendirilir; anne babalara bu kapsamda psikoeğitim verilir.

MADALYON PSİKİYATRİ MERKEZİ

Çocukların bebeklikten ergenliğin sonuna kadar olan tüm yolculuğunun izini sürer ve bilişsel ve entelektüel gelişimlerini inceler.

Gelişim ve çocuk Psikolojisi geniş bir konudur. Bir bireyin bebeklikten ergenliğin sonuna kadar büyümesini ve her çocuğun diğerinden sadece fiziksel olarak değil, aynı zamanda düşünce süreci ve kişiliğinde nasıl farklı olduğunu anlatır. Bir çocuk zihninin kil gibi olduğu söylenir. Onu nasıl şekillendirirseniz öyle şekil alır. Bu nedenle, çocuğunuzu anlamak tüm ebeveynler için son derece önemlidir. Bir çocuğun zihinsel, duygusal ve davranışsal gelişimini inceleyen bir çalışma alanı çocuk psikolojisi bilimidir.

Büyüyen ve gelişen çocuk psikolojisi, söylenen ya da tahmin edilenden çok daha karmaşıktır. 

Bu nedenle, bunun için çaba sarf etmemiz elzem hale geliyor. Çünkü hiç kimse doğuştan bir çocuğun tüm ihtiyaçlarını ve zorluklarını mükemmel bir şekilde anlama becerisine sahip değildir. Ebeveynler ve öğretmenler zamanla çocukları nasıl yetiştireceklerini ve eğiteceklerini öğrenirler. Bir çocuğun belirli davranışlarının arkasındaki nedeni, duygularının nasıl çalıştığını veya gelişiminin her aşamasından sonra beyinlerinin nasıl geliştiğini anlamak, modern dünyada öğrenmek için önemli hale geldi.

Ebeveynler bazen aksini düşünse de, çocuklar doğası gereği kuralların takipçisidir. Hayatın erken dönemlerinde, “sobaya dokunma” gibi basit kurallar, dünyada güvenli bir şekilde gezinmelerine yardımcı olan bir çerçeve sağlar. Çocuklar genellikle kurallar ve bu kuralları çiğnedikleri için beklenen ceza konusunda oldukça gerçekçidirler. Kuralları çiğneyenler hakkında uygun değerlendirmeler yapmak, yalnızca söz konusu kuralın bilgisini değil, aynı zamanda verilen kuralın arkasındaki amacın da anlaşılmasını gerektirir.

sorunlarının öncelik sırasını belirlemek: Çocuk psikolojisi nedir?

Sorunlar çok fazlaysa ve nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız en çok rahatsız edenden en az rahatsız edene kadar sorunlarınızı listeleyebilirsiniz. Bu düşüncelerin açıklığa kavuşmasına yardımcı olur. Hepsini tek seferde çözüme ulaştırmak mümkün değildir. İlk olarak sadece bir ya da iki sorun üzerinde odaklanmak gerekir. Diğerlerini de birer birer ele almak ve adımları belirlemek gerekir. Değiştirilemeyecek sorunlar var ise, yapılabilecek iki şey vardır: Onlardan kaçmak ve Onlarla yaşamayı öğrenmek. Çocuklar ya da anne-babada var olan bir özür ve yetersizlik, kaçılamayacak bir sorun olduğundan dolayı, üzerinde konuşmak, onunla başa çıkabilmede faydalı olabilir.

Belki de yapılması gereken savaşmak değil, bununla yaşamayı öğrenmektir.

Çocukluk, değişimlerin çok hızlı gerçekleştiği bir dönemdir. Çocuk fiziksel olarak büyüyor ve bilişsel yetenekler de gelişiyor. Bu süre zarfında çocuk çevreyi aktif olarak manipüle etmeyi ve kontrol etmeyi öğrenir ve ilk olarak toplumun gereksinimlerine, özellikle de mesane ve bağırsakları kontrol etme ihtiyacına maruz kalır. Erik Erikson’a göre, çocuğun çocuklukta üstesinden gelmesi gereken zorluklar inisiyatif , yeterlilik ve bağımsızlığın gelişimi ile ilgilidir . Çocukların dünyayı keşfetmeyi, kendilerine güvenmeyi ve çevrede kendi yollarını çizmeyi öğrenmeleri gerekir.

çözüm bulmak ve çocuk psikolojisi ipuçları

Bazı zamanlarda sorunlara o kadar odaklanır, detaylarla uğraşırız ki, mantıklı yaklaşımlar gösteremeyiz ve gerçekleri göremeyiz. Sonuç olarak başlangıçtan daha kötü bir noktaya gelinebilir. Ayrıca karmaşık sorunların, bazen çok basit çözümleri olabilir. Bir sabah uyandığınızda sorun ortadan kalkmış olsa, sorun olmadan yaşamın nasıl olacağını hayal edebilir misiniz?

• Ne yapıyor olurdunuz?
• Sorunun çözülmüş olduğu nereden anlaşılırdı?
• Kendinizde ne gibi değişikler olurdu?
• Diğer insanlar hakkınızda nasıl yorum yapıyor olurdu?

Çocuklar özümsemeyi kullandıklarında , yeni bilgileri anlamak için önceden geliştirilmiş şemaları kullanırlar . Çocuklar atlar için bir şema öğrenmişlerse, hayvanat bahçesinde gördükleri çizgili hayvana zebra yerine at diyebilirler. Bu durumda çocuklar var olan şemayı yeni bilgilere uydururlar ve yeni bilgileri var olan bilgilerle etiketlerler. Konaklama ise yeni bilgilerin öğrenilmesini ve dolayısıyla şemanın değiştirilmesini içerir. Bir anne, “Hayır, tatlım, bu bir zebra, at değil” dediğinde, çocuk şemayı yeni uyarana uyacak şekilde uyarlayabilir, sadece biri at olan farklı dört ayaklı hayvan türleri olduğunu öğrenir.

Çocuk Psikolojisi, temel olarak, bireyleri genç büyüme evreleri boyunca etkileyen çeşitli farklı psikolojik unsurların incelenmesini kapsar. 

Doğumdan ergenliğe kadar, çalışmalar genellikle bir çocuk psikoloğunun , bireyin eğilim gösterebileceği mevcut duruma yol açan koşulları anlamasına yardımcı olacaktır . Çocuk psikolojisi, genellikle bir bireyde bebeklik döneminden iki yaşına kadar meydana gelen zihinsel durumu ve değişiklikleri inceler.

Gelen gelişme psikolojisi sağ bebeklikten büyüme sırasında gerçekleşecek fiziksel ve ruhsal değişimler dikkatle incelenir. Sosyal etkileşimler ve değişimler genellikle titizlikle incelenir ve belgelenir, böylece herhangi bir bireyin yaşam döngüsü boyunca bu unsurlar arasındaki bağlantıya ilişkin açıklamalar ve teoriler oluşturulabilir. Optimum sonuçların elde edilmesini sağlamak için genellikle birkaç psikolojik stil uygulaması kullanılır. Çocuk psikolojisi sayesinde çocukların temel psikolojik ihtiyaçlarını anlamak mümkündür. Biyolojik evrelerden duygusal evrelere kadar her şey keşfedilebilir.

Çocukların çevreleriyle etkileşime girmeyi ve onları anlamayı öğrenmeleri, bilişsel yeteneklerdeki dikkate değer artışlar yoluyla gerçekleşir. Ancak bu bilişsel beceriler, çocuklukta meydana gelen değişikliklerin yalnızca bir parçasıdır. Çocuğun sosyal becerilerinin gelişimi de aynı derecede önemlidir – çevrelerindeki diğer insanları anlama, tahmin etme ve onlarla bağ oluşturma yeteneği. Bir çocuğun öğrenmesi gereken en önemli davranışlardan biri, başkaları tarafından nasıl kabul edileceğidir. Yakın ve anlamlı sosyal ilişkilerin geliştirilmesi gerekir. Kendimizi en yakın hissettiğimiz kişilerle geliştirdiğimiz duygusal bağlar ve özellikle bir bebeğin annesi veya birincil bakıcısıyla geliştirdiği bağlar bağlanma olarak adlandırılır.

Çocuk gelişimi teorileri, çocukların çocukluk boyunca nasıl değiştiğini anlamaya ve açıklamaya odaklanır.

Psikologlar ve gelişim araştırmacıları, çocukların gelişirken geçirdikleri süreci ve aşamaları tanımlamak ve açıklamak için bir dizi farklı teori önerdiler. Bu teorilerden bazıları, çocukların belirli bir yaşta ulaştığı gelişimsel dönüm noktalarına veya belirli başarılara odaklanma eğilimindedir. Diğerleri, kişilik, biliş ve ahlaki büyüme gibi çocuk gelişiminin belirli yönlerine odaklanır.

Davranış sorunlarıyla başa çıkmak

Bir çok strateji, sorunları engellemekte, kontrol altına almakta ve olumlu davranışlar ve ilişkileri geliştirmektedir. Çocuklarda bir rahatsızlık olsa dahi, anne-babaların davranışlarını değiştirmesi, çocuklarında davranışlarının değişmesine ve öz saygılarını kazanmalarında çok etkili olmaktadır. Bu uygulamalara ne kadar erken başlanırsa, çocukluk ve ergenlik döneminde daha olumlu sonuçlar elde edilir. Eğer başta yolunda gitmezse, farklı bir yaklaşımdan önce en az iki hafta denenmelidir. Anne-babalar, sıkışıp kaldıklarında ve ne yapacaklarını bilemediğinde yardım istemelidir. Diğer aileler ile bir araya gelip sorunları tartışmak ve deneyimlerini paylaşmak ve sonra yeni olasılıklar denemek işe yarayacaktır.

Ebeveyn rehberi: çocuk psikolojisi ile uyumlu çocuk yetiştirme ipuçları

Gelişim aşamaları içinde, çocuk psikolojisi, fiziksel gelişim çalışması söz konusu olduğunda genellikle büyüme boyutuna odaklanır; bilişsel gelişim için ise odak noktası genellikle hepsi birbiriyle ilişkili olarak kabul edilen anılar, dil ve düşünce süreçlerine dayalı olarak oluşturulan algılar üzerinde olacaktır. Sosyo-duygusal gelişim çalışmasına gelince, ortaya çıkan tepkiler hakkında sonuçlar çıkarılırken iletişim ve duygusal beceriler ana odak noktası olacaktır.

Bir çocuğun hem zihinsel hem de fiziksel olarak nasıl geliştiğini anlamaya çalışırken diğer yönler genellikle sürecin bir parçası olarak kabul edilse de, bu büyümeyi etkileyen biyolojik koşullar, yapılan herhangi bir yargı için çok önemli değildir.

• Açık olmak

Çocuklara ne yapması gerektiği söylendiğinde kısa ve açık olunmalıdır. Bağırmak yerine ricada bulunmak daha etkilidir. Olumlu ve gerçekçi taleplerde bulunmak gerekir ama çocukların bunlara karşılık verebilmesi için zamana ihtiyaçları vardır. Zaman zamanda uyarı emirleri verilmelidir. “ Televizyonu kapatmak için 10 dakikan var, sonra ödevlerini yapman gerekiyor” gibi.

Çocuklara kurtulmak istenilenin kendileri değil, sorunlar olduğunun mesajını vermek gereklidir. Çocuk reddedildiğini hissetmemesi önemlidir. Bunun için sadece gitmelerini değil, sorunlarını geride bırakıp, gelmeleri söylenmelidir.

size yardımcı olmak için buradayız. Bizimle hemen iletişime geçerek, stres faktörlerini nasıl ortadan kaldıracağınız veya hayatı nasıl kolaylaştıracağınızı planlamaya başlayın.

 Algısal yetenekler, 

A. PİAGET’NİN ZİHİNSEL GELİŞİM KURAMINDA TEMEL KAVRAMLAR: ŞEMA, UYUM SAĞLAMA, ÖRGÜTLEME.

B. PİAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI’NA GÖRE BİLİŞSEL EVRELER

LEV VGOTSKY’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

2023

4

Yüklenen anlam

3

Çocuklar büyüdükçe, 

2/ Çocuk danışmanlığı

Çocuk danışmanlığı neden önemlidir?

ihmal ve istismarlar

Çocuk istismarı 

İstismarın ve İhmalin Etkileri