Музыка целительная для растений

Erstaunlich, die schönste Musik der Welt! Musik für die Seele (Blumen erblühen zum Walzer)

Музыка фэн-шуй для растений. Зеленый фэн-шуй. MUSIC FOR PLANTS.GREEN FENG SHUI,

İÇİNDEKİLER

Aloidendron barberae ağacı / AKÇAĞAÇ / Ağaç kökü ÖZELLİKLERİ / Ağaçlar Ne Hissederler? Nasıl İletişim Kurarlar? / AKASYA AĞACI

BAOBAB AĞACI / Bitkiler zeki varlıklar mı? / Bitki yapısı ve büyümesi

DEMİR HİNDİ / Dünyamızın oksijeni NEREDEN geliyor

Eğrelti Otları / Ejdarha gözü (LONGAN)

Ficus microcarpa / Fotosentez

GİNKGO BİLOBA / Garcinia dulcis

IHLAMUR AĞACI

MANGOSTEN / MANGO AĞACI / MİMOZA AĞACI

Paulownia Ağacı

Şifalı bir bitki olarak öne çıkan ıhlamur, aynı zamanda lezzetli bir içecek olarak da değerlendirilir. Bu konuda ıhlamur ağacının özellikleri ve nasıl yetiştirileceğine dair pek çok bilgi öğrenilmeye çalışılmaktadır.

Yaprakları, çiçeği ve kabuğu ile beraber ıhlamur ağacı büyük öneme sahiptir. Aynı zamanda odun olarak pek çok farklı sektör için kullanılmaktadır. Mahkeme ağacı olarak da bilinen ıhlamur ağacı, özellikle Orta Avrupa döneminde bu ağacın gölgesinde mahkemeleri kurulduğu biliniyor. Kullanım amacına göre içim lezzeti ile şifası nedeniyle pek çok kişi yetiştirme noktasında bilgi almaya çalışıyor.

Ihlamur Ağacı Özellikleri

Nazenin bir ağaç türü olarak öne çıkan ıhlamur ağacı; çiçekleri, yaprağı ve kabuğu ile beraber odun açısından da pek çok farklı alanda değerlendirilmektedir. Çayını yudumlamak, gölgesinde dinlenmek ya da odunu ile kabuğundan faydalanmak gibi birçok olanak tanımaktadır. Soğuk algınlığı ve uykusuzluk gibi daha pek çok sağlık açısından oldukça önemli bir potansiyel teşkil ettiğini söylemek mümkündür.

Morfolojik açıdan ele alındığı zaman ıhlamur ağacı ebegümecigiller ve ıhlamurgiller familyasına aittir. Aynı zamanda Tilia cinsinden olduğu da biliniyor. Küçük ağaççık ya da çalı cinsinden de türlerinin bulunduğu kayıtlarda yer almaktadır. Her ne kadar çalı cinsi nadir görülse de boyutları 30 metreye kadar çıkabilmektedir.

Işıklı ve sıcak iklimleri seven bir ağaç olarak öne çıkıyor. Aynı zamanda geçirgenliği yüksek, serin ve derin toprakları sevmektedir. Zengin mineral ve besin depolamak ile beraber, ılımlı, kireçli ve humuslu bu toprakları sevmektedir.

Ihlamur Ağacı Nasıl Yetiştirilir?

Şifalı etkisi ile pek çok farklı fayda sunan ıhlamur ağacı özellikle yüksek aydınlık alan sıcak bölgelerde yetiştirilmektedir. Daha çok daldırma ve tohum üzerinden üretilir. Humuslu ya da kireçli ve serin toprakları üzerine ekim yapılması gerekmektedir. Zengin kaynak ve mineral deposu olan topraklarda daha hızlı şekilde yetişmektedir. Fide boyutuna geldikten sonra küçük sürgünlerin nakli gerçekleştirilmesi gerekir. Daha çok ilkbaharın sıcak aylarında güçlü bir köke sahip olan fideler tercih edilmelidir. Daha sonra yaz boyunca çok dikkatli olunmalı ve gübreleme ile beraber düzenli şekilde sulama yapılması gerekmektedir.

Dünya üzerinde birbirinden farklı özelliklere sahip birçok ağaç çeşidi bulunmaktadır. Bu ağaçlardan birisi de akasya ağacıdır. Akasya özellikleri ve yetiştirilmesi bakımından oldukça merak edilen ağaçlardan birisidir. Peki Akasya ağacı özellikleri nelerdir, nasıl yetiştirilir?

Baklagiller familyasından olan akasya ağacı yeşil yapraklı bir ağaçtır. Dikenli ağaç ya da ağaççık cinslerine verilen addır. Sıcak ve ılıman iklimlerde kendiliğinden yetişen 600 farklı türü bulunmaktadır.

Akasyalar en çok ağaç olarak bulunurlar. Ayrıca ağaççık ya da boylu, bodur çalı durumlarında da bulunurlar. Yaz kış yaprakları yeşil olarak bulunan akasya ağaçları bulunmaktadır. Çeşitleri arasında yapraklarını kışın dökenler de bulunur. Yaprakları birleşik ve tüylü yaprak durumundadır. Bazı durumlarda tüylü yaprak görünmeyebilir. Tüylü yaprak yerine ince ve uzun flokladlar da bulunur. Yaprakların sapları ise uzundur. Uzun yaprak sapına ait akasya ağaçlarının yaprak dizilişi almaçlıdır.

Akasya ağaçlarının çiçekleri güzel kokar. Çiçekleri sarı, beyaz veya kırmızı renkte olmaktadır. Örtü yaprakları 2’ye ayrılır. Bunlar Çanak ve taç olarak ayrılmaktadır. Dört parçalıdır. Ercikleri çok, ipçikleri uzundur. Akasya ağaçları yapısı itibari ile sert bir ağaçtır. Dokusu sıkıdır. Sağlam bir ağaçtır. Esnek, vurulmalara ve sürtünmeye karşı dirençlidir. Farklı hava koşullarında da dayanıklı olan ağaçlardan birisidir. Rendelenme yapıldığında ise pürüzsüz bir yüzey oluşur.

Akasya Ağacı Nasıl Yetiştirilir?

Akasya ağacı yetiştirme konusu oldukça merak edilen konulardan biridir. Ger ağaç gibi akasya ağacının da yetiştirilmesi için belirli adımlar bulunur. Akasya ağacı yetiştirebilmek işin şu adımlar uygulanmalıdır:

– Ağaç yetiştirme konusunda en önemli detay sulamadır. Akasya ağaçları standart ağaçlar gibi sulaması yapılmalıdır. Ayrıca akasya ağaçları kuraklığa da oldukça dayanıklıdır.
– Her bitkilerde olduğu gibi budama işlemi de oldukça önemlidir. Dallar belirli süre sonra yıpranabilir. Yıpranan dallar mutlaka budanmalıdır.
– Nem isteği fazla olmayan bir ağaç türüdür.
– Beslenmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle kış başlamadan önce ve kış bittikten hemen sonra toprak beslenmelidir. Beslemek için organik hayvan gübresi kullanılabilir.
– Akasya ağaçları tohumla veya çelik ile çoğaltılabilir.

Milliyet

Evin otoparkına arabamı parkettim. Biraz daha kolay olmuştu nedense, bir şey eksikti  ya da bir şey fazlaydı. Kafamı kaldırdım: Akasya ağacı ! Yerinde yoktu. Kalbime bir bıçak saplandı. İçimde derin bir acıyla yerime çakılıp kaldım. Her gün balkonumdan seyrettiğim, gölgelerini fotoğrafladığım, dibinde yetişen naneleri topladığım akasya ağacı yoktu. Çok büyük bir şaşkınlık, isyan, çaresizlik doldurdu içimi. Çok büyük bir utanç. Burada bu insanlarla yaşamaktan utanıyordum. İnsan olduğumdan da. Ağacı, doğayı bu kadar sevmeyen, bu kadar kaba ve duygusuz insanlardan biri olmak acıtıyordu. Onlardan biri değildim ama işte ağaç yoktu artık. Ağacın adına acı çekiyordum. Terkedip gitmek istiyordum burayı. İçimdeki isyanı kimselerle paylaşamadan, acımı dindiremeden, anlatamadan… Arabada kaldım. Bir süre onun yasını tuttum sessizce. Gözyaşlarım içime aktı. Onunla yaşadıklarımı, onunla yaşayanları düşündüm. Ağacın geçmişini, ağacın yaşadıklarını düşündüm….

Üzerindeki tüm güzellikleriyle ağaç yok olmuştu. Üzerinde yaşayan böceklerle, dallarına konan kuşlarla, tüm florasıyla, yemyeşil yapraklarıyla, üzerindeki çatlaklarla, minik kovuklarla, baharda açan çiçekleriyle, verdiği oksijenle, gölgesiyle…  Yok olmuştu. Yok edilmişti aslında. Onun bize verdiklerine değer vermeyen birileri tarafından yok edilmesine karar verilmişti. Suçsuz birini ölümle cezalandırmak gibiydi. Yeryüzünde bize tanrının verdiği güzelliklerden birini hoyratça yok etmek gibiydi. Bir ağacın dünyanın yedi harikasından farkı yoktu aslında. Tekrar yapılamazdı…

Uzun uzun arabada oturdum önce, başım önümde. Sonra eve çıktım, kapının kilidini çevirdim, pencereye doğru yürüdüm, sonra kendimi tuttum. Pencereden bakmak acı veriyordu. Şimdi o ağacın bulunduğu yerde bir boşluk vardı. Aurası yeşil varlığıyla gözümün önündeydi ama kendi yoktu. Yalnızca yerde toprakla doldurulmuş bir çukur vardı artık ve arabam o çukurun üzerinden her geçişinde yalnızca rahatsız edici bir sarsıntıyla anımsayacaktım ağacı.

Akasya ağacı otoparkın tam ortasındaydı. Arabaları park edereken birazcık dikkatli olmak gerekiyordu. Birazcık manevra alanını küçültüyordu. Üstelik de çok bitkin olduğum bir gün kuzenimin şaşkın bakışları arasında geri manevra yaparken arabamın arkasını fena çarpmış, düzeltmeye çalışırken de yandaki arabaya çarpmaktan kıl payı kurtarmıştım. Ama ne o zaman ne de başka zamanlarda ağacın yok olmasını istemek aklımın ucundan bile geçmemişti. Evimi villa tadında kullanıyor olmanın bir parçasıydı ağaç. Üzerinde yuvalanan kumrular, çirkin sesleriyle kargalar ve minik serçelerden oluşan görünen ziyaretçileri vardı. Bir de görünmeyecek kadar küçük olanlar…

Balkonumdan yapraklara bakardım uzun uzun. Oval, yumuşak, küçük, simetrik… Baharda salkım salkım beyaz çiçeklenen dalları görünürdü. Son iki kıştır karlar kaplıyordu dallarını. Mevsimlere direnmiyordu ağaç. Bizim için her daim bir başka dekor, bir başka renk yaratıyordu. Arabalarımızı gölgesinde gizliyor, küçük bir esintiyle serinletiyor, oksijen yayıyordu. 50 yıldan fazla oradaydı. Otoparktan önce de vardı, sonra da. Bazı kez yaramaz kedi yavrularına sığınak oluyordu, bazı kez kuşları kovalayan kedilere oyun bahçesi.

O sonsuzluğun bir parçasıydı. Bir başka kurumuş ağaç kesilirken, balta ona da değdi. Onu aldı götürdü. Birkaç saatte belki de bir asır yok edildi. Bir doğa parçası daha kirlenmiş beton ve metalden oluşan yığınlara teslim edildi. Terminatör gibi. Lizbon hayvanat bahçesindeki  tabela geçti aklımdan: “Doğaya ve hayvan nesline en fazla zarar veren canlıyı görmek istiyorsanız kapağı kaldırın” yazısı, ve kapağı kaldırdığınızda karşınıza çıkan bir ayna. Siz!

Evet biz. Duyarsız, sevgisiz, basit ve çözümsüz.

Biz. Kendi yarattığımız yığınların altında kalmayı hak eden, öğrenmeyen, gelişmeyen ve düşünmeyen biz. Akın akın geldiğimiz bu şehrin asıl sakinlerini yok eden, hoyrat ve yıkıcı biz, yarattığımız güzel kafeslerin içinden çıkmak istediğimizde gidecek yer bulamayacağız yakında. Nefes alabilecek bir yer. Huzur verecek bir ağaç gölgesi. Serinlik…

Beton kalıpların arasında süs olsun diye açılmış çukurcukların içine ithal çiçekler dikip doğayı arayacak, evlerimize plastik çiçekler koyacak, pencerelerimize pahalı perdeler takacak, ama balkonlarımıza bir saksı çiçek koymayı akıl etmeyeceğiz. Doğanın bir parçası olduğumuzu, ancak onunla mutlu olabileceğimizi, çiçeksiz, hayvansız, ağaçsız, susuz bir yaşamda depresyon ve ruhsuzluk sarmalı içinde dibe vuracağımızı bir an bile düşünmeyeceğiz. Sonra bu şehrin gürültüsü ve kalabalığından kaçıp bir aylığına “köylerimize” sığınacağız yenilenmek için. Elimizdeki güzellikleri görmeden, değer vermeden, sevmeden ve saygı duymadan.

İşte akasya ağacının ne kadar büyük ve onu kesenlerin de ne kadar küçük olduğunun yazısı. İnsan olmanın ya da olmamanın yazısı. İçimi dolduran acının ve öfkenin yazısı.

Akasyaya ağıt bu…

Saygıyla… Op. Dr. Füsun Uzunoğlu

“Mimoza ağacı Yunancada mimik anlamına gelen ‘’mimos’’ kelimesinden adını almış bir ağaçtır. Pembe, yumuşak ve güzel bir süs bitkisidir. Mimozanın yaklaşık 500 tane bitki türü bulunmaktadır. Hatta bazı türleri güneş ışığı geldiğinde kapanmaktadır ve bu özelliği çok ilgi çekicidir.

Görüntüsü çok güzel bu ağacın çiçekleri göz alıcıdır ama aynı zamanda bazı türlerinin kökleri ilaç niteliğindedir. 

Mimoza Ağacı Nedir? 

Mimoza ağacı bir süs bitkisidir ve özellikleri diğer süs bitkilerinden farklıdır. Mimozalar kış sonunda ilkbahar döneminde açarlar. Mimozanın ana vatanı ise Avustralya’dır ama Ege ve Akdeniz Bölgelerinde de yetişmektedir. 

Mimoza çiçeğinin etkileyici bir kokusu vardır ve esansından parfüm yapılır. Mimozanın harika kokusunun yanında, sarı güzel çiçekleri vardır. Mimoza çiçeği küstüm çiçeği olarak ta bilinmektedir. Mimoza ağacının bakımına bağlı olarak yaklaşık 40 yıl yaşadığı bilinir. Pembe ve göz alıcı olan türleri de vardır. Mimoza Ağacının çiçekleri sarı renktedir ve harika bir kokusu vardır. Mimoza çiçeğinin kokusu limonu andırmaktadır. Mimoza süs ağacı olarak oldukça dekoratif bir görüntüye sahiptir. Mimoza ağacı hızlı bir şekilde yayılmaktadır ve buna engel olmak için her yıl budanması gerekir. Dalları ve toprağın altında bulunan kısımları beraber budanmalıdır. 

 Mimoza Ağacının Özellikleri 

Mimoza ağacının geçmişi 1750’li yıllara kadar dayanmaktadır ve süs bitkisi olarak kullanılmıştır. İlk olarak Amerika’dan getirilen mimoza ağacı ülkemizde de yetişmektedir. Çiçekleri güzel kokuludur ve çiçekleri pembe ve sarı tonlarındadır. Ortalama yaşam süreleri ise 20 yıldır ve boyları 25-30 metreyi bulabilir. 

Mimoza ağacı çok hızlı büyüyen bir ağaç türüdür. Yapraklarını dönemsel olarak döker ve kabukları kahverengidir. Gövdesi oldukça pürüzsüzdür ve yeşil yaprakları eğrelti otunu andırmaktadır. Yeşil yaprakları oldukça hassas bir yapıdadır ve geceleri kıvrılma eğilimi gösterir. Bu nedenle Japonya’da ‘’uyku ağacı’’ adı verilmiştir. Çiçekleri oldukça hoş kokulu olan mimoza ağacı, renkleri ile de çok göz alıcıdır. Mimoza ağacının dallarının ucunda gruplar halinde bulunurlar. Mimoza ağacı baklagiller familyasından gelmektedir. Kozaları eylül ayında belirli bir olgunluğa erişir ve kışa kadar ağaçta kalır. Daha sonra rüzgârın etkisi ile uçarlar. Ağacın üremesi ise tozlaşma yolu ile olmaktadır. Tohumlar ana bitkinin çevresine dağılırlar. 

Mimoza ağacı narin gibi görünse de yapı olarak çok sağlam bir ağaçtır. Sert iklimlerde bile eksi derecelerdeki ısılarda dayanır. Sağlıklı büyümesi için güneş ışığına ihtiyacı vardır. Ama güneş ışığını direk ve sürekli alması zarar verebilir. Büyümesi için uygun olan toprak cinsi ise kumlu topraktır. Ayrıca killi toprakta da sağlıklı bir şekilde büyüyebilmektedir. Toprağın alkali yapısı gelişimini olumlu etkiler. Ağacın pembe tonları nedeniyle ipek ağacı da denmektedir. Yaprakları yağmur esnasında aşağı doğru iner. 

Mimoza ağacı narin gibi görünse de yapı olarak çok sağlam bir ağaçtır. Sert iklimlerde bile eksi derecelerdeki ısılarda dayanır. Sağlıklı büyümesi için güneş ışığına ihtiyacı vardır. Ama güneş ışığını direk ve sürekli alması zarar verebilir.  Büyümesi için uygun olan toprak cinsi ise kumlu topraktır. Ayrıca killi toprakta da sağlıklı bir şekilde büyüyebilmektedir. Toprağın alkali yapısı gelişimini olumlu etkiler. Ağacın pembe tonları nedeniyle ipek ağacı da denmektedir. Yaprakları yağmur esnasında aşağı doğru iner.  Dayanıklı bir ağaç olmasına rağmen don olaylarına karşı korumaya alınması gerekir. Kireçli topraklar yetişmesi için uygun değildir. Mimoza dikimi sonbahar ve ilkbahar döneminde olmaktadır. Mimoza ağacı Ege ve Akdeniz Bölgelerinde denize yakın yerlerde yetişmektedir. 

Mimoza Ağacı Nasıl yetişir? 

Mimozanın dikimi için en uygun mevsim ilkbahar ve sonbahar dönemleri olacaktır. Ayrıca ağacın direk güneş almayan bir yerde olmasına özen gösterilmelidir. Sulamasının sistemli olması da önemlidir. Toprak sulanmalıdır ama sulamanın çok fazla olmamasına dikkat edilmelidir. Dallar ise sonbahar döneminde budanmalıdır. Ağacın tırtıldan etkilenme durumu olursa, tırtılın olduğu dallar kesilmelidir. Ağaç altındaki dökülen dallar temizlenmelidir. 

Mimoza Ağacının Faydaları Hakkında Bilgi 

Mimoza Ağacının bazı faydaları vardır. Mimoza ağacının yapraklarından yapılan çay kişilerin sigarayı bırakmasında yardımcı olur. Çünkü vücudun nikotin ihtiyacını azaltma özelliği vardır. Kanın pıhtılaşmasını engeller. Kişilerin depresif ruh halinin iyileştirilmesine destek olur. Son derece güçlü bir antiseptiktir. Öksürük ve boğaz ağrısına karşı oldukça etkilidir.

Mahmure / Hürriyet

Ficus microcarpa

Moraceae (Dutgiller) familyasının Ficus microcarpa türüne sokak benjamini diyoruz. Bu ağacın Ficus retusa türünün bir çeşidi olduğu iddia edenler var (Ficus retusa var. nitida). Bir diğer adı Ficus nitida‘dır. 15m’yi geçen büyük bir ağaç olarak gelişir. Anavatanı güneydoğu Asya, Endonezya civarlarıdır (Hindistan – Avustralya arası).

Ficus microcarpa (sokak benjamini) dünyanın birçok tropikal ve subtropikal iklimli bölgesinde yaygın yetiştirilir. Yaprakları benjamin yaprağına benzer. Çeşidine göre yaprak genişliği ve uzunluğu değişse de yapraklarının uç kısmı sivridir. Diğer tür Ficus retusa’nın yaprakları yuvarlakça olup uçları sivri değildir. İklimi uygun yerlerde parklarda, büyük bahçelerde ve yol kenarlarında kışın yapraklarını dökmeyen süs ağacı veya gölge sağlayıcı ağaç halinde yetişir. Enine boyuna çok hızlı gelişir. Küçük bahçelere uygun değildir çünkü çok fazla büyür. Evlerde aynen benjamin gibi yetiştirmeye uygundur. Bonsai alanında da makbul türlerdendir.

Sokak benjamininin müthiş bir hızla gelişen kökleri taşları delmede, duvarların temellerini bozmada ustadır. Evlere ve yol kenarlarına en az 4m uzağa dikmelisiniz.

Çevre dostu ağaç

Ekosisteme çok faydalıdır. Büyük bir ağaç olunca arı vb. birçok türden böcekleri cezbeder. Bölgedeki kuşların sayısını arttırır. Tüm yıl yeşil kalan yaprakları ve sık dalları kuşların yuva yapmaları için cazip bir mekân imkânı sunuyor. Ficus microcarpa meyveleri kuşlara ve böceklere besin kaynağıdır. Akdeniz bölgesi kıyı kesimlerinde her yere sokak benjamini dikmek iyi olur.

Kışa dayanıklılığı

Kuzeyli yönlerden direkt rüzgarlara kapalı yerlerde soğuğun fazla sürmemesi şartıyla -5C dereceye kadar dayanır. Açıklık tepe yerlerde -2C dereceye zor dayanır. Akdeniz bölgesinin kıyı kesimlerinde kışın hemen hemen hiç zarar görmezler.

Evlerde-ofislerde aynen » Benjamin gibi bakımını yapın. Bahçelere, yol kenarlarına Ficus microcarpa dikerseniz ilk iki yıl sulamaya dikkat etmekten başka bakım istemez. Toprak çok fakirse sokak benjaminini dikmeden önce 1m³ hacminde çukur açıp verimli toprakla doldurun. Sonra fidanı dikin. Zamanla kökleri derinlere ve çevreye uzayarak besin bulma sıkıntısı çekmez. Ayrıca ilk iki yıl bitki besini, gübre verirseniz iyi olur. Daha hızlı büyüyecektir. Fakat aşırıya kaçmayın. Azot zengini gübreler kullanmayın. Zira gevrek, kof yapılı kapkalın dallar uzatır ve bu dallar fırtınalarda hemen kırılır.

Zararlıları, hastalıkları

Çeşitli bitki bitleri musallat olur. Dışarıda yetişenlere zararları olmaz. Evde, ofiste yetişenlere örümcek bitlerle beyaz sinekler fena zarar verir. Esintisiz, güneşsiz, yoğun nemli kapalı yerlerde yapraklara önce yaprak bitlerinin hafifçe zarar vermesinin ardından mantar hastalıkları yapraklarda hızla yayılır. Önlem almazsanız önce yapraklardan, sonra ince dallardan başlayarak bitki ölecektir.

Erdal Yüksel

Aloidendron barberae ağacı Aloe ve benzeri bitkiler arasında en büyük ve en uzun boylu türdür. Ana gövde çapı 1m’ye yakın kalınlıkta gelişir. Eğer dibe yakın yerden çatallaşıp iki veya üç gövdeli büyürse ana gövde çapı 3 metre kadar genişleyebiliyor. Boyu ise 15 metreyi bulur. Aloe cinsinden iken son yıllarda Aloidendron cinsine dahil edilmiştir. Yine de adı daha çok ağaç aloe (tree aloe) ya da dev aloe ağacı (giant aloe tree) olarak geçer. Ana vatanı kış kuraklığı görülen yerler olmak üzere Mozambik’ten itibaren daha güneye doğru Güneydoğu Afrika’dır. En çok Cape bölgesinin doğusunda yayılmıştır. Oralarda denize yakın ormanların bitkilerindendir.

Aloe ağacı da diyebileceğimiz Aloidendron barberae genel olarak bir süs ağacı olarak kullanılır. Hercules adlı çeşidi esas türden daha makbul ve daha fazla yaygındır. Aloidendron dichotomum türü ile melezleşmesinden elde edilmiştir. Dolayısıyla bir hibrittir. Bilimsel adı A. barberae × dichotoma şeklindedir.

Yetiştirme ve bakım

Aloidendron barberae saksılarda bir sukulent bitki gibi yetiştirmeye uygundur. Yalnız güneşsizliğe uyum sağlamaz. Yani günde en az 4 saat kesintisiz tam direkt güneş ışınları ister. Eğer bahçeye dikecekseniz, kocaman bir ağaç olmasını istiyorsanız her yöne en az 6 metre mesafesinde bina, duvar ve yol olmamalıdır. Çünkü ancak bu sayede gerektiği gibi devleşir. Kökleri çevreye yayılmak, hiçbir şekilde kısıtlanmamak istiyor.

Türkiye’de bahçede yetiştirmeye müsait iklim şartlarına uygun bir yer yok. Aslında hakkındaki bilgiler karışık. -1C derecede bile haşlanmış gibi ölüp gidiyor diyenler var. -3C dereye kadar tam dayanıklıdır diyenler, -5C derece soğukları hafif hasarlarla atlatır diyenler var. O halde sanıyorum esas tür ve bazı kültivarları dondurucu soğuğa dayanıklı değildir. Hercules adlı hibriti biraz daha dayanıklı olsa gerek.

Erdal Yüksel

Eğrelti otları, çiçekleri olmayan bitkilerdir ve genellikle spor üreterek çoğalırlar. Çiçekli bitkilere benzer şekilde eğrelti otlarının kökleri, gövdeleri ve yaprakları vardır. Bununla birlikte, çiçekli bitkilerden farklı olarak eğrelti otlarının çiçekleri veya tohumları yoktur; bunun yerine, genellikle küçük sporlarla çoğalırlar veya bazen, yürüyen eğrelti otunun örneklediği gibi vejetatif olarak çoğalabilirler. Geçmişte, eğrelti otları diğer spor taşıyan vasküler bitkilerle gevşek bir şekilde gruplanmıştı ve buna genellikle eğrelti otu müttefikleri denilmektedir. Son genetik araştırmalar, eğrelti otları ve eğrelti otları müttefikleri arasındaki ilişkiler hakkında sürprizler ortaya koymaktadır. İlk olarak, eğrelti otlarının at kuyruğu otu ile yakından ilişkili olduğu görülmektedir. Aslında, at kuyrukları artık eğrelti otları olarak gruplandırılmıştır. İkincisi, yaygın olarak eğrelti otu müttefikleri olarak adlandırılan bitkiler, kulüp yosunları ve tüyü otu, eğrelti otlarıyla hiçbir şekilde ilişkili değildir. Bitki krallığının üyeleri arasındaki genel ilişkiler aşağıdaki diyagramda gösterilmektedir.

Eğrelti otları yapraklı damarlı bitkilerdir. Çiçekli bitkiler ve iğne yapraklılar gibi besinlerin ve suyun akışını sağlayan damarlara sahip olsalar da yaşam döngüleri çok değişiktir. İğne yapraklılar ve çiçekli bitkiler, düşmanca ve kuru koşullarda hayatta kalmak için evrimleşti. Eğrelti otları cinsel üreme için suya ihtiyaç duyarlar.

Temel Eğrelti Otu Anatomisi

Eğrelti otunun üremesini anlamak için eğrelti otunun kısımlarını bilmek yardımcı olur. Fronds denilen kısımda oluşmakta bulunan dallar yapraklıdır ve bunlara pinnae denir. Bazı kulak kepçelerinin alt tarafında spor içeren noktalar vardır. Tüm yaprak ve küçük kepçelerin sporları yoktur. Bunlara sahip olan yapraklara verimli yapraklar denir.
Sporlar, yeni bir eğrelti otunun yetiştirilmesinde ihtiyaç duyulan genetik materyali barındıran küçük yapılardır. Yeşil, sarı, siyah, kahverengi, turuncu veya kırmızı olabilirler. Sporlar, bazen bir sorus (çoğul sori) oluşturmak için bir araya toplanan, sporangia adı verilen yapılarla kaplıdır. Bazı eğrelti otlarında veya sporangia indusia olarak adlandırılan zarlarla korunmaktadır.. Diğer eğrelti otlarında sporangia havaya maruz kalır.

Nesillerin Değişimi

Eğrelti otunun yaşam döngüsü, iki nesil bitkinin kendisini tamamlamasını gerektirir. Buna nesillerin değişimi denir. Bir nesil diploiddir , yani her hücrede iki özdeş kromozom seti veya tam genetik tamamlayıcı (bir insan hücresi gibi) taşır. Sporlu yapraklı eğrelti otu, sporofit adı verilen diploid neslin bir parçasıdır. Bir eğrelti otunun sporları yapraklı sporofite dönüşmez. Çiçekli bitkilerin tohumları gibi değiller. Bunun yerine haploid bir nesil üretirler. Haploid bir bitkide, her hücre bir dizi kromozom veya genetik tamamlayıcının yarısını (insan spermi veya yumurta hücresi gibi) içerir. Pantolonun bu versiyonu kalp şeklinde küçük bir bitkiye benziyor. Prothallus veya gametofit olarak adlandırılır.

Eğreltiotu Yaşam Döngüsünün Ayrıntıları

Tanımlanan şekliyle eğrelti otu (sporofit) ile başlayan yaşam döngüsü şu adımları izler:
• Diploid sporofit, hayvanlarda ve çiçekli bitkilerde yumurta ve sperm üreten aynı süreç olan mayoz yoluyla haploid sporlar üretir.
• Her spor, mitoz yoluyla fotosentetik bir protallusa (gametofit) dönüşür . Mitoz, kromozom sayısını koruduğundan, protallustaki her hücre haploiddir. Bu bitki, sporofit eğrelti otundan çok daha küçüktür.
• Her prothallus, mitoz yoluyla gamet üretir. Hücreler zaten haploid olduğu için mayoz gerekli değildir. Genellikle bir protallus, aynı bitki üzerinde hem sperm hem de yumurta üretir. Sporofit yapraklardan ve rizomlardan oluşurken, gametofitin yaprakçıkları ve rizoidleri vardır. Gametofitin içinde sperm, anteridyum adı verilen bir yapıda üretilir. Yumurta, archegonium adı verilen benzer bir yapıda üretilir.
• Su varken, spermin yumurtaya yüzmek için kendi kamçını kullanarak döllenme gerçekleşir.
• Döllenmiş yumurta, protallusa bağlı kalır. Yumurta, yumurtadan ve spermden elde edilen DNA’nın birleşmesiyle oluşan diploid bir zigottur. Zigot, mitoz yoluyla, diploid sporofite dönüşerek yaşam döngüsünü tamamlar.

Bilim adamları genetiği anlamadan önce, eğrelti otunun üremesi şaşırtıcıydı. Yetişkin eğrelti otları sporlardan çıkmış gibi görünüyordu. Bir bakıma bu doğrudur, ancak sporlardan çıkan küçük bitkiler, yetişkin eğrelti otlarından genetik olarak farklıdır. Sperm ve yumurtanın aynı gametofit üzerinde üretilebileceğini, bu nedenle bir eğrelti otunun kendi kendine döllenebileceği unutulmamalıdır. Kendi kendine döllenebilmesinin faydaları, daha az sayıda sporun zayi edilmesi önlenmesi, harici gamet taşıyıcısına ihtiyaç olmaması ve çevrelerine adapte olan organizma özelliklerini koruma fırsatını bilmesidir. Çapraz döllenme avantaj sağladığından dolayı bu durum, sahip olduğu yeni özelliklerini türleri içine ilave edebilir olmasıdır.

Eğrelti Otlarının Üremesinin Diğer Yolları

Eğrelti otu yaşam döngüsü cinsel üremeyi ifade eder. Bununla birlikte, eğrelti otları da çoğalmak için aseksüel yöntemler kullanır.
• Apogami, bir sporofit döllenme oluşömadan Gametofit içine büyümektedir. Eğrelti otları, koşullar döllenmeye izin vermeyecek kadar kuru olduğunda bu üreme yöntemini kullanır.
• Eğrelti otları, çok sayıda yaprak uçlarında yavru eğrelti otları üretebilir. Yavru eğrelti otu büyüdükçe ağırlığı, yaprağın yere doğru sarkmasına neden olur. Yavru eğreltiotu kendi kendine kök saldığında, ana bitkiden ayrı olarak hayatta kalabilir. Üreyen bebek bitki, genetik olarak ebeveyniyle aynıdır. Eğrelti otları bunu hızlı üreme yöntemi olarak kullanır.
• Rizomlar (kök benzer olan elyaflı yapılar) yeni eğrelti otlarının filizlenmesiyle toprak içinde yayılabilme imkanı bulur. Rizomlardan yetiştirilen eğrelti otları da ebeveynleriyle aynıdır. Bu, hızlı çoğaltmaya izin veren başka bir yöntemdir.

Özet olarak; eğrelti otları hem eşeyli hem de eşeysiz üreme yöntemlerini kullanır. Cinsel üremede haploid bir spor, haploid bir gametofit haline gelir. Yeterli nem varsa, gametofit döllenir ve diploid bir sporofite dönüşür. Sporofit, yaşam döngüsünü tamamlayan sporlar üretir. Eşeysiz üreme yöntemleri arasında apogami, kibar yaprak uçları ve rizom yayılması bulunur.

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

YAŞLI BİLGE: GİNKGO BİLOBA

Yaşayan en eski ağaç türlerinden olan, Mabet Ağacı olarak da bilinen bu ağaç hikâyesi ve yararlarıyla seni kendisine hayran bırakabilir! 1945 yılındaki Hiroşima bombasından 1-2 km uzaklıktaki 6 Ginkgo Bloba ağacının patlamadan etkilenmemiş olması seni şaşırtacak maddeler arasında! 1000 yaşına kadar yaşayabilen bu ağacın yapraklarının yararlarını öğrenmeye hazırsan, başlıyoruz:

Bilişsel Fonksiyonlar: Araştırmalara göre ginkgo bloba beyin fonksiyonlarını geliştirici özelliğe sahip. Ayrıca hafızaya olumlu etkisinin yanı sıra, beta amiloid peptid’in inhibe edilmesini sağlayarak ileri dönemlerde Alzheimer hastalığına karşı da seni koruyor.

İnsülin Direnci: 2015 yılında yayınlanan bir araştırmada bu bitki kişilerde insülin hassasiyetini arttırarak, insülin direncinin azalmasına bu yolla da metabolik hastalıkların riskini azaltmaya yardımcı olabileceği söyleniyor.

PMS: Premenstrual Sendrom olarak da adlandırılan, regl öncesi sendromu azaltmada bu Ginkgo Biloba’nın olumlu etkiye sahip olduğunu biliyor muydun? Çalışmalara göre bu bitki regl öncesi oluşan ödem, abdominal sancı, göğüslerde ağrı ve anksiyete gibi olumsuz etkileri azaltmaya yardım ediyor.

Antioksidan: Ginkgo Biloba, polifenolik flavonoidler gibi birçok flavonoid türünü içermesiyle antioksidan özellik taşımakta! Bu da vücudunda oksidatif stresle oluşan serbest radikallerin yok edilerek vücuda hasar verip hastalıkların oluşmasını azaltmayı sağlamaktadır!

Migren: 2009 yılında Neurological Sciences’ta yapılan bir araştırmada Ginkgo Biloba özellikle auralı migren ataklarında olumlu etki yaratabileceği söyleniyor. Çalışmaya göre bu bitki tüketimi migren atağının süresini ve sıklığını azaltmaya yardımcı oluyor!

Glokom: Göz tansiyonu olarak da adlandırılan glokom, gözdeki iç basıncın yükselmesiyle göz sinirlerinin hasar görmesi ve görme fonksiyonunun zamanla azalmasına sebep olan bir hastalıktır. Araştırmalara göre Ginkgo Biloba antioksidan özelliğiyle ve oküler kan akışını arttırmasıyla bu hastalık riskini ve hasarlarını azaltmada önemli etki taşıyor!

Dikkat! Çalışmalar tansiyon, karaciğer, nöbet önleyici ve antidepresan ilaçları kullananlar, hamile ve emziklilerin bu bitkiyi tüketmemesi veya doktor kontrolünde tüketmesi gerektiği yönünde. Diğer bir yandan ağacın meyveleri ve çekirdekleri de toksik etki yaratabileceğinden doğru dozajlarda piyasaya sürülmüş takviyelerden kontrollü tüketim olması gerekiyor! Her şeyde olduğu gibi bu bitkinin tüketiminde de dikkatli olmalı, bir uzman kontrolünde yeterli doz ve sürelerde kullanmaya özen göstermelisin!

FORMEO

Hafıza deyince akla gelen en etkili bitkilerden biri olan Ginkgo Biloba diğer adıyla Mabet Ağacı, dinazor çağlarından günümüze kadar varlığını sürdüren hiçbir yakın türü veya benzeri bulunmayan, tamamıyla kendine özgü bir ağaçtır. Radyasyona karşı tek ayakta kalabilen Ginkgo Bilobadır. Ginkgo biloba, açık tohumlular (gymnospermae) olarak anılan, başka bir deyişle tohumları bir meyve tarafından koruma altında olmayan ilginç bir ağaç türüdür. Ginkgo Biloba ağaçları, 20-35 metre yüksekliğine ulaşabilen (Çin’deki bazı ginkgoların boyu 50 metreyi aşabilmektedir) orta ile geniş arası boyutlarda mevsimsel yaprak döken ağaçlardır. Bitkisel hastalıklara karşı aman vermeyen, gövdeleri asalak hayvanları haşeratları barındırmayan, doğasal felaketlerle başa çıkan, yaklaşık 2500 sene dayanabilen bu bitkiler, yaprakları uzun ve dağınıktır. Ginkgo Biloba ağaçları dalları, çoğu ağaçlar gibi, uzunlamasına apikal tarzda denilen, muntazam yapraklı uzun sürgünler halinde büyümektedir. Yaşlı Ginkgo Biloba ağaçları, gelişen yüzey kökleri (chichi) (Japonca’da “meme”) geniş dalların alt kısmında belirir ve aşağıya doğru büyürler. Chichilerin büyümesi son derece yavaş olup, yüzlerce yıl sürebilir. Ginkgo Biloba ağaçları yaprakları yelpaze şeklindedir ve uçlara uzanan damarları bulunmaktadır. Bu damarlar bazen birbirleriyle kesişmekte, ancak hiçbir zaman düzgün bir ağ oluşturmamaktadırlar. Boyutları 5-10 santimetre arasındadır (çok nadiren 15 santimetreye kadar uzayabilmektedirler). Ginkgo Biloba ağaçlarının yapraklarından yapılan ekstreler tıbbi amaçlı kullanılır. Ginkgo Biloba ağaçları dayanıklılık derecesi Hiroşima’da görülmüştür. Atom bombasının patladığı noktaya 1-2 kilometre mesafede yer alan dört ginkgo ağacı, bu alanda patlamadan sağ çıkan ve hayatiyetini bugün de sürdüren yegane canlı türüdür.

Ginkgo Biloba, ilginç bir özelliği kentsel ortama (başka bir deyişle hava kirliliğine) en dayanıklı ağaçlardan biri olması, başka ağaçların yaşayamayacağı şartlarda dahi büyüyebilmesidir. Kentsel ortama dayanıklılıkta dünyada sadece Cennet ağacına ya da Kokarağaç ile eşdeğerdir. Kokarağaç gibi kötü kokmaz. Bu nedenlerden ve estetik özelliklerinden dolayı, Ginkgo Biloba ağaçları büyük şehir parklarında ve cadde boylarında tercih edilen bir ağaç haline gelmiştir. Ginkgoların ekilen tohumlarının bakımı ve yetiştirilmesi kolaydır. Ginkgo (Ginkgo biloba) yaşayan en eski ağaç türlerinden biridir ve onun yaprakları kullanımı günümüzde en çok çalışılan otlar arasındadır. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, ginkgo takviyeleri en çok satan bitkisel ilaçlar arasındadır. Bu süreklilik ve Fransa ve Almanya öngörülen bir üst ilaç olarak yer almaktadır.

Çin’de bazı tapınaklara dikilmiş ginkgoların 1500 yaşını geçkin oldukları tahmin edilmektedir. Budizm ve Konfiçyüs dinlerinde, kutsallığı nedeniyle Çin’in yanı sıra Japonya ve Kore’de de geniş ölçekte ginkgo dikilmiş, bu arada ginkgo neslinin bir nebze ehilleştirilmesi veya doğal ormanlarda diğer ağaç türlerinin komşuluğunda melezleşmesi söz konusu olmuştur. Ginkgo Biloba Ağaç yaprakları haricinde yenen tohumları meyve etini ve kabuğu çıkartılıp pişirildikten sonra yenebilmektedir. Ginkgo Biloba meyvesi içindeki cevizimsi çekirdekler Asya ülkelerinde ve Asya dışı ülkelerin gurmelerince gayet beğenilmektedir ve geleneksel bir Çin düğün yemeğinin (konjii) ana malzemelerindendir. Sağlığa iyi geldiği ve afrodizyak özellikleri olduğu düşünülmektedir. Japonlar ginkgoyu chawammushi gibi yemeklerde kullanırlar ve pişmiş tohumları pek çok kez diğer yemekler yanında bir çerez olarak servis ederler.

Ginkgolar penjing veya bonsai tarzı ağaç yetiştirmeye de müsaittirler. Yapay yöntemlerle boyutları küçük tutulabilmekte ve gerekirse yüzyıllarca muhafaza edilebilmektedirler. Radyasyon denilince ilk akla gelen Hiroşima ve Nagasaki’de patlayan atom bombalarıdır. Hayat eseri kalmayan tek yerde sağlam bekleyen tek ağaç Ginkgo bilobadır

Jackfruit ’in kökeninin güney batı Hindistan olduğu düşünülüp eski çağlarda güneydoğu Asya ve tropikal Afrika’ya doğru yayıldığı tahmin edilmektedir. Büyük olasılıkla Filipinlerde 12 yy da tanınan meyve daha sonrasında ıslah edilmiş olmalıdır. MS 100 yıllarında yazılmış Pliny the Elder ‘ın yazılarında meyvenin kökeni ile ilgili “Hindistanlı bilgelerin ve filozofların olağan yaşamlar sürdükleri yerler” diye bahsedilmiştir. Ağaç hala Hindistan’dan güney Asya’ ya meyvesi, odunu ve tıbbi kullanımları için çiftçiler tarafından ekmek kapısı olarak görülmektedir. Bu meyve en erken ziraileştirilmiş meyvelerden biridir. Abdurrahman Kuyucu

Bir Güney Amerika ağacıdır. Bilimsel adı Bertholletia excelsa olup Lecythidaceae ailesindendir. Ticari olarak kullanılan tanelerine de Brezilya Fındığı denir. Anavatanı Guyana, Venezuela, Brezilya, doğu Kolombiya, doğu Peru ve doğu Bolivya’dır. 30 metreden, 45 metreye kadar yükselebilen büyük bir ağaçtır. 500 yıldan fazla yaşayabilir. Bazı kaynaklarda 1000 yıl yaşadığına dair bilgiler vardır. Yaprakları yağışsız mevsimde dökülür. Sadece balta girmemiş ormanlarda meyve verebilir. Çünkü insanların müdahalesi olan bölgelerde bu bitkinin çiçeklerinin polenlenmesine direkt katkısı olan orkideler çok azdır. Bu ağacın çiçeklerinin içine girebilecek güçte olan tek böcek cinsi ise uzun dilli orkide arılarıdır.

Brezilya fıstığı da Butternut ve krema somun olarak bilinen dünyanın en ticari işlem gören fındıklarından biridir. Somun ve bu fındık çok yüksek yağ içeriği vardır; pişirme yağı, lambalarda , sabun yapmak içinve hayvan beslemek için. Olarak geleneksel yüksek miktarda doğal selenyum sağlar. Olgunlaşmış meyve büyüklük ve şekil itibarıyle Hindistan cevizine benzer. 2 kiloya kadar ağırlıktadır. Kabuğu çok sert ve 8 – 12 mm kalınlığındadır. İçinde portakal dilimleri gibi dizilmiş üçgenimsi yapıda, 4-5 santim uzunluğunda 8den 24e kadar değişebilen sayıda çekirdekler bulunur. Brezilya fındığı bunlara deniyor. Aslında fındıkla fıstıkla bir alakası yoktur. Brezilya’da buna Brezilya fındığı değil Pará kestanesi denir. Ülkenin kuzey-batısında ise Acre kestanesi denir.

Çiçekler 1 ½ -2 inç (4 cm.) Genişliğindedir ve aynı ağaç üzerinde erkek veya hermafrodit olabilir. Erkek çiçekler dal uçlarında üç ila dokuzlu kümeler halinde taşınır; etli, dışta kırmızı benekli yeşil ve içte sarımsı kırmızı. Birçok organları vardır, ancak anterler polen taşımaz. Hermafrodit çiçekleri, dalların ucunda bulunur ve kırmızı ile çevrelenmiş sarımsı yeşil renktedir ve kısa ömürlüdür.

Elde edilen meyve yuvarlak, koyu mordan kırmızımsı mor, pürüzsüz ve yaklaşık 1 1/3 ila 3 inç (3-8 cm.) Çapındadır. Meyvenin tepesinde dört ila sekiz üçgen şekilli, yassı damgalamadan oluşan dikkate değer bir rozet vardır. Meyve eti kar beyazı, sulu ve yumuşaktır ve tohum içerebilir veya içermeyebilir. Mangosten meyvesi, tatlı, nefis, hafif asidik tadı ile ünlüdür. Aslında, mangostenin meyvesine genellikle “tropikal meyvenin kraliçesi” denir.

Dünya genelinde en çok bilinen ağaç türlerinden birisi de mango ağacıdır. Mango ağacı ortalama 40 metreye kadar yükselebilir. Kimi bölgelerde ise mango ağacı 300 yıl yaşar. Mango ağacının kök kısmı derin topraklarda 6 metreye kadar derine inmektedir. mango ağacının kökleri ise yana doğru yayılır. Mango ağacı zambak gibi kokmaktadır. Mango ağacı belli aralıklar ile mango meyvesi verir. Çoğu mango ağacı meyve verse da bazı mango ağaçları ise süs bitkisi olarak kullanılır. 

Güney Asya’da yetişmeye başlayan mango ağacı günümüzde Doğu Asya, Brezilya, Batı Hint Adaları ve Meksika bölgelerinde de yetişmektedir. Mango ağaçlarının dünya üzerinde üçte biri Hindistan’da yetişmektedir. Hindistan’da üretilen mango Hintliler tarafından tüketilmektedir. 

Demirhindi, 20-25 m boyunda büyük bir ağaçtır. Çiçekleri, dalların ucunda sarı ya da kırmızımsı salkımlar halinde bulunur. Yaprakları yem olarak kullanıldığı gibi kaynatılarak içilen suyu solucan düşürücü olarak da kullanılır. Meyveleri yenebilir ve iç yumuşatıcıdır; ayrıca reçel ve içit yapımında da yararlanabilir. Demirhindi ağacının olgunlaşmış meyveleri baharat olarak kullanılır. Tadı ekşi olan bu baharat çok besleyicidir. Birçok yemeğe, salatalara, çorbalara, turşulara katılır. Üzerine toz şeker serpiştirilerek çiğ olarak da tüketilebilir. 

Longan (Dimocarpus longan) (kendi dilinde tam karşılığı ile “ejderha gözü”), Sapindaceae familyasından tropikal bir ağaç türü. Longan meyvesi Liçi’den daha lezzetlidir fakat daha az suludur bununla birlikte Liçinin aksine daha serin yerlerde yetişme olanağına sahiptir ayrıca Liçiye göre kuraklığa daha dayanıklıdır. Küçük ağaçların dalları -1 dereceden sonra zarar görür. Birkaç derece daha düştüğünde ise tamamen donar ve ölür. Büyük ağaçlarda -3 derecelerde yapraklarda hasarlar görülür. -4 derecelere düştüğünde küçük dallarda hasar oluşur. Isı -5 derecenin altına düştüğünde ise Büyük dallarda hasar oluşur ve hatta ağaç kurtarılamayabilir.

Tropikal Ağaçlar, Tropikal iklim ya da Savan iklimlerde yetişen ağaçlardır. Tropikal iklim, 10°–20° Kuzey ile Güney enlemleri arasında, 0°–10° enlemleri 1000 m’den itibaren görülür. Ekvatoral kuşak ve çöller arasındaki geçiş iklimidir. Yıllık ortalama sıcaklığı 20°C civarındadır. Yıllık sıcaklık farkları 4–5°C’dir. Senelik yağış miktarı 1000–2000 mm. arasıdır. Güneş ışınlarının dik olarak geldiği yaz ayları yağışlı ve kışları kuraktır.

Doğal bitki örtüsü uzun boylu ve gür bitki topluluğu olan savanlardır. Tropikal iklimleri, Nijerya, Sudan, Moritanya, Çad, Mali, Venezuela, Brezilya, Peru, Kolombiya ve Bolivya benzeri ülkelerde etkili olur.

İri yaprakları çok büyük miktarda azot içermekte olan ağacın yapraklarını bu özelliği sebebi ile hayvan yemi ya da yeşil gübre olarak kullanabilmek mümkündür. Ayrıca ağacın yapraklarının besin değeri bakımından arpa ile eş değer olduğunu söyleyebiliriz. Hatta son zamanlarda yapraklarının slaj yemi olarak kullanıldığını görebilmek mümkündür. Bu yaprakların toz emme makineleri gibi çalıştığını söyleyebilmek mümkündür. Bu özelliği bakımından bir Paulownia ağacının yaklaşık olarak 15 çam ağacı kadar toz emdiğini, bol oksijen üretmekte olan yapraklarının üzerinde bulunan yapışkanlı tüycüklerin minik sinekleri yakalayarak öldürdüğü de görülmektedir. 

Çok güzel çiçeklere de sahip olan bu en hızlı büyüyen ağaç sahip olduğu çiçeklerin bal özü olarak çok zengin olmasının yanı sıra hava koşulları da müsait olduğu takdirde 3 aya kadar çiçekte kalabilmesi mümkün olduğundan arıcılık bakımından ideal bir ağaç olduğu bilinmektedir. Üstelik güzel görünüme sahip olan çiçekleri ve dekoratif yaprakları sayesinde Paulownia peyzaj amacıyla sıklıkla kullanıldığını görebilmek de mümkündür.

En hızlı büyüyen ağaç, olarak bilinen Paulownia Ağacı, kaliteli ve sert kereste elde etmeye olanak sağlayan, yapraklarını hayvan yemi ya da yeşil gübre olarak kullanabileceğiniz, toprak verimliliğini artırabilecek ve dikildiği alanlarda tarım yapılmasına olanak sağlayacak bir ağaçtır. Ayrıca bu ağacın hava kirliliğini önlediğini ve iklim üzerinde yumuşatıcı bir etkiye sahip olduğunu da söyleyebiliriz. Paulownia ağacının ana vatanı Çin’dir ve bu ağacın dikildiği yıl 8-8,5 metre boyuna uzayabildiği ve bir yıl içerisinde 10,38 metre büyüdüğü bilinmektedir. Elongate türü bir ağaç olan Paulownia bu özelliği ile dünya rekorunu da elinde bulundurmaktadır. Bu ağacın 5 yıl içerisinde kesilecek büyüklüğe geldiğini görebilmek mümkündür. Ancak ekonomik açıdan en verimli şekilde kesileceği yaşın 11-18 yaş aralığı olduğunu görebiliyoruz. 

10 yaşın üzerinde lan ağaçların kereste kalitesi bakımından daha yüksek olması, ekonomik değerinin de fazla olması sebebi ile kesilmesi için bu yaşların beklenmesi daha doğru olacaktır. 70-80 yaşlarına kadar yaşayan bu en hızlı büyüyen ağaç kök sistemi çok güçlü olan ve bu kök sistemi 8-10 kez kullanılabilen bir ağaçtır. Bu bakımdan bir kere dikildiği zaman yeni fide alımına da gerek bırakmamaktadır.

En hızlı büyüyen ağaç unvanını taşıyan Paulownia ağacı kereste bakımından hafif ve dayanıklı, ancak kullanımı çok kolay olan bir ağaçtır. Bu özellikleri ile fırınlama maliyeti de olmayan bu ağacın çekme özelliği çok az olduğu için yılma, çatlama ve bel verme özellikleri de bulunmamaktadır. Isı ve elektrik yalıtımı çok düşük olan bu ağacın kerestesinin bu özelliklerine karşın çürümeye karşı oldukça dirençli olduğunu söyleyebiliriz. Bu da kerestesinin en başta mobilya yapımı olmak üzere pencere ve kapı doğramaları yapmak, müzik enstrümanı yapımı, süs eşyası, inşaat konstrüksüyon gemi yapımı gibi alanlarda kullanılan değerli bir malzeme olduğunu göstermektedir. Ayrıca ağacın kerestesinin lambri, kaliteli sunta ve kağıt üretimi gibi pek çok alanda başarıyla kullanıldığını görebilmek mümkündür.

Akçaağaçların bir çok türü şiddetli dona karşı dayanıksızdır, şiddetli don olan bölgelere dikimi yapılmamalıdır. Ülkemizde çoğunlukla yol kenarlarındaki ağaçlandırılmasında parklarda ve site alanlarının ağaçlandırılmasında kullanılmaktadır. Genellikle Mart Nisan aylarında beyaz, mor ve sarımsı renklere de çiçek açmaktadır. Akçaağaç yeni fidanken hızlı büyürken, sonraları ise yavaş yavaş büyürler. Doğal ortamda altı yüzyıl kadar yaşayabilirler, asırlık ulu ağaçlar olurlar.

Akçaağaç genel olarak tohumla çoğalır tohumları her yıl sonbaharda olgunlaşırlar ve tohumların ekimi sonbaharda yapılır. Bazı türlerinin tohumları ilkbahara kadar saklanıp baharda ekimi yapılmaktadır. Tohumun yanı sıra aşılama yöntemi, çelik alarak ve tepe daldırma metotları ile üretimi yapılabilir.

Akçaağaç Kuzey yarım kürede çokça yetişen, genellikle sonbaharda yapraklarını döken ve Dünyada yüzden fazla türü olan odunsu bir ağaçtır. Akçaağaç ışığı ve güneşi çok sever, bu sebepten güneş ışığının bol olduğu ılıman yerlerde de çokça görebilmekteyiz. Bu tür ılıman ve ışığın bol olduğu ortamlarda çabuk büyürlerken bazı türleri yarı gölgelik alanlarda da yetişebilmektedir. Ülkemizde yaklaşık 10 kadar türü yetişmektedir. Yapraklarının kelebeğe benzetilmesinden ötürü kelebek ağaçları da denmektedir. En fazla Trakya bölgesi, Karadeniz bölgesi, Marmara bölgesi ve Ege bölgesinde yetişirler, özellikle bu bölgelerde bulunan ormanlarda da akçaağaçların birçok çeşitlerini görebiliriz, çünkü ülkemizin bu bölgeleri hem ılıman iklimlidir hemde bol güneşlidir. Büyüklükleri türüne göre üç ile otuz metreye kadar büyüklüklerde olabilmektedirler. Akçaağacının yaprakları türlerine göre farklı renklerde olmaktadır, yaprakları genelde yeşil renktedir. 

Yeşilin yanı sıra kırmızı yapraklı, mor yapraklı, sarı yapraklı, ve eflatun renklerinde de olabilmektedir. Bu ulu ağaçlar çok güzel görülen renkli yaprakları sayesinde dekor aktif bitkiler olarak da tercih edilmektedirler. Genellikle ılıman iklimin hüküm sürdüğü, gevşek ve nemli organik maddelerce zengin yapıdaki her türlü toprakta iyi yetişmektedir.

Bitkilerin kökleri bir su deposuna benzer. Kökler aracıyla gövdeye alınan su, çeşitli işlerde görev yaptıktan sonra yapraklardan buharlaşma yoluyla bitkiden ayrılır. Yaprakları geniş olan ağaçlar, iğne yapraklara oranla daha fazla su tükettikleri için, daha uzun köklere sahiptirler. Ortalama olarak üst kısımlarda bulunan yapraklara sahip kayın ağacı, ortalama olarak bir günde yetmiş litre suyu buharlaştırır. Sıcaklıkların zamanla artmasıyla bu miktar 400 litreye kadar çıkabilir. Bu durum çam ağacı için geçerli değildir. Çam ağaçları onda biri kadar kullanabilir. Köklerin uç kısımlarında bulunan yapı olarak hayli ince olan tüyler bulunmaktadır. Bu tüylerin görevi topraktan suyun emilimini sağlamaktır. Bu tüylerin yapısı o kadar incedir ki milyonlarca olduğu halde ancak mikroskopla bakılması durumunda görülebilir. Diğer bir görevleri de kök ucunun ilerlemesini sağlayan asitlerin üretilmesini sağlar. Aynı zamanda topraktan alınan minerallerin çözülmesini ve hücre içine alınmasını sağlar.

Bugünkü edindiğimiz verilere göre, her türlü madde giriş çıkışı hücre zarları aracılığıyla yapılmaktadır. Hem hücre içine yayılmış olan hem hücreyi saran esas iş yapan kısımlardır. Zarın bir kısmı yağdan oluştuğu için, yağda çözünen maddeler kolaylıkla hücrenin içerisine alınabilmektedir. Su ve suda çözünen maddeler için başka bir yola da ihtiyaç duyulmaktadır. Zarlar seçici geçirgen bir yapı taşıdıklarından farklı büyüklükteki gözenekleriyle uyumlu maddelerin hücre içine alınma imkanı sağlar.

Kimi bitkilerin kökleri mykorrhiza denilen mantarsı bir tabaka ile sarılmıştır. Bu mantarların ince kısımları kökleri sararak sert yumrular oluşmasını sağlar. Mantar ağaçtan karbonhidratlı besinler alırken, karşılığında humus kısmından aldığı azotu, fosforu ve kalsiyumu hücrelere aktarmaktadır.

Aynı zamanda ağacın kökleri toprağın üzerine çıması durumunda büyük olasılıkla rüzgara arşı koruma mekanizmasını oluşturmuştur. Bir ağacın kök mekanizması beş bölümden oluşmaktadır. Bu kısımlar başlıca şunlardır; Dengeleyici kök, kazık kök, ufki iskelet kök, gelişen kök bitimi ve gıda emen kök uçları olarak beş kısımdan meydana gelmektedir. Ancak kimi zaman bazı topraklarda derine inemeyen köklerde yukarıya doğru çıkabilir. Bu köklere destek köklerde denilebilir. Toprağın altında bulunan köklerin deforme olması durumunda, dalların alt kısmından ve gövdesinden de kökler çıkmaya başlayabilir.

Ladin ve buna benzeyen ağaçlar, toprağın alt kısmında bulunan gıda bakımından bol humuslu topraklara kök bırakarak gıda emilimi yapmaktadır. Fakat toprağın üst kısmında bulunan humus miktarı yetersiz hale gelince ağaç hemen en derinlere kök bırakmaya başlar. boyuna büyüyen otlarında, gıda açısından fakir topraklarda, gövdelerine oranla çok uzun kökleri bulunur. Örneğin kış çavdarının köklerinin toplamı verimi olmayan topraklarda ortalama on beş kilometreyi bulur. Bu konuda yapılan araştırmalarda bir santim kökün, on beş kiloluk basınç oluştuğu saptanmıştır. Allah’ın verdiği kudretle bitkiler, en sert zemini bile delebilirler. Bu konuda en mühim nokta elbette kök uçlarında salınan asitlerinde payı bulunmaktadır.

Yeşil ağaçlardan oluşan bir ormandaki kökler, gövdeden yaklaşık olarak iki metre uzak mesafeye kadar ilerlemiştir. Köklerde gıda maddelerini topraktan alan çeşitli emilim olaylarını gerçekleştiren hücreler vardır. Bunların bazıları da gıdaları depolamakla görevlidir. Yaşlı kökler yeterli miktarda gıda alamamaları durumunda sertleşmeye başlarlar. Aynı zamanda ağaç rüzgardan etkilendiği vakit dallarda ve gövdede su-gıda taşıyan borucuklar da kalınlaşarak odun lifleri meydana getirir.

En büyük kayıp Kuzey Pasifik’te bulundu. Dr. Lothar Stramma ; “Atmosferdeki oksijenin hafif azalması şu anda kritik olarak görülmemekle birlikte, dengesiz dağılım nedeniyle okyanuslardaki oksijen kayıplarının geniş kapsamlı sonuçları olabilir. Balıkçılık ve kıyı ekonomileri için bu sürecin zararlı sonuçları olabilir.” dedi.

Okyanuslardaki oksijen miktarının azalmaması için elbette atılacak adımlar vardır. Enerji tüketimi azaltılarak, karbon ayak izi kontrol altına alınabilir. Deniz canlılarının yaşamını tehdit eden türde avlanmalara son verilerek, canlıların ve türlerinin yaşamasına izin verilebilir. Ayrıca daha az plastik kullanılarak okyanuslar ve denizlerin kirlenmesinin önüne geçilebilir. En önemli önlemlerden biri de sahillerin, kumsalların korunması, yerlere atılan çöplerin toplanması; denize karışmasının önlenmesidir.

Küresel değişim, artan okyanus sıcaklıklarına neden olur ve okyanus dolaşımını değiştirir. Bu nedenle yüzey sularında daha az oksijen çözünür ve derin denize daha az oksijen taşınır. Okyanustaki oksijen tedarikinin azalmasının, okyanustaki organizmalar için büyük sonuçları vardır. Bilim adamları Dünya okyanuslarında, oksijen kaybı ve nedenleri hakkında en kapsamlı analizi yayınladılar.

Oksijen karada yaşamın temel bir gerekliliği olduğu kadar, okyanustaki hemen hemen tüm organizmalar için de gereklidir. Bununla birlikte, okyanuslardaki oksijen kaynakları, küresel ısınmadan dolayı iki şekilde tehdit altındadır: Daha sıcak yüzey suları, daha soğuk sulardan daha az oksijen alır. Ayrıca, ısınan sular okyanusta katmana sebep olduğundan, yüzeyi derin okyanusa bağlayan dolaşımı zayıflatır ve derin denize daha az oksijen taşınır. Milyonlarca oksijen ölçümünün ilk küresel değerlendirmesi bu eğilimi doğrulamaktadır ve küresel değişimin ilk etkilerine işaret etmektedir.

Nature dergisinde yayımlanan makaleye göre, oşinograflar Dr. Sunke Schmidtko, Dr. Lothar Stramma ve GEOMAR Helmholtz Okyanus Araştırmaları Merkezi Kiel’den Prof. Dr. Martin Visbeck, şimdiye kadar dünya okyanuslarındaki küresel oksijen içeriği hakkında, en kapsamlı çalışmayı yayınladılar. Okyanusun oksijen içeriğinin son 50 yılda, %2’den fazla azaldığı tespit edildi. Çalışmanın başyazarı Dr. Schmidtko, “Özellikle büyük balıklar, düşük oksijen içeriği olan bölgelerden kaçındığı veya hayatta kalamadığı için, bu değişikliklerin çok geniş kapsamlı biyolojik sonuçları olabilir.”

Dünya’nın oksijeni okyanuslar tarafından üretiliyor! İlk akla gelen yağmur ormanları olabilir, ancak deniz organizmalarının Dünyamıza sağladığı oksijen daha fazla!  Plankton, deniz yosunu ve diğer fotosentez yapan bitkiler, Dünya oksijeninin yarısından fazlasını üretmektedir.

Kapsamlı ölçümler; en yüksek oksijen miktarının, okyanusun soğuk, özellikle yüksek enlemlerinde bulunduğunu göstermiştir. Aksine, orta enlemler, özellikle kıtaların batı kıyıları, oksijen eksikliği bakımından belirgin bölgelerdir. Okyanusta bulunan oksijen dinamiktir; hava ve gelgitler ile ya da ısınma ve soğuma döngüleri ile yıllar boyunca günlük ve mevsimsel olarak değişir. Okyanusun içinde bulunan oksijen şöyle oluşur; sadece ışığın nüfuz ettiği yüksekliklerin yakınlarında yer alan fotosentez yoluyla ve yüzeydeki havayla suyun, rüzgârla dalgalar ile karışması yoluyla girer.

Kabuğunu ağırlıklı olarak savunma bileşimlerinden meydana getiren bir ağaç, devamlı tetikte demektir. Böylesi bir ağaçta büyüme ve iyileştirme bileşimleri arasında dikkatle ayarlanmış bir denge bulunmaz. Bunun yerine, her yerde son sürat savunma kalkanları inşa edilir. Neden tüm ağaç türleri bunu yapmaz? Olası saldırganlara, ilk ısırıklarını alır almaz son nefeslerini verdirtecek şekilde, saldırılara karşı baştan aşağı hazırlıklı olmak mantıklı değil midir? Sosyal gruplar halinde yaşayan türler bu seçeneği değerlendirmez, çünkü her fert, ihtiyaç anında kendisine göz kulak olacak, yaklaşmakta olan tehlikeyi haber verecek ve hasta ya da sıkıntılı olduğunda onu besleyecek bir topluluğa aittir. Savunma bütçesini kısmak, enerji tasarrufu sağlar; ağaç da bu enerjiyi odun, yaprak ve meyve üretmek için kullanabilir. Hayatta kalmak için tamamen kendine yeter olması gereken huş ağaçlarında durum farklıdır. Ama onlar da odun büyütür (ve bunu gerçekten çok daha hızlı yapar) ve onlar da üremek ister. Tüm bu enerji nereden gelmektedir? Bu tür ağaçlar, bir şekilde diğerlerinden daha verimli fotosentez yapıyor olabilir mi? Hayır. Görünüşe bakılırsa bu türlerin sırrı, kaynakları aşırı kullanmasıdır. Huşlar hayat boyu acele eder, kazandıklarından çok harcar ve nihayetinde rezervlerini yitirir.

Kent mikro iklimi, ısıyı depolayan asfalt ve betondan şiddetli biçimde etkilenir. Ormanlar sıcak yaz geceleri kendilerini serinletirken, sokaklar ve binalar gün içinde emdikleri ısıyı yayarak sıcaklıkları yüksek tutar. Yayılan ısı, havayı aşırı kuru hale getirir. Bunun yanı sıra, hava egzoz dumanıyla doludur.

“Eğer sözde rakiplerinden kurtararak tekil ağaçlara “yardım” ederseniz, geride kalan ağaçlar tek ağaca dönüşür, komşularına boş yere mesaj gönderir, zira geride çotuklar dışında bir şey kalmamıştır.” Artık her ağaç kendi başına iyi kötü idare etmektedir. Üretkenlikte büyük farklılıklar açığa çıkacaktır. Bazı fertler, adeta gövdelerinden şeker fışkırana kadar, deli gibi fotosentez yapacaktır. Nihayetinde sağlam ve iyi büyüyecektir bunlar ama uzun yaşayacağı söylenemez. Çünkü bir ağaç yalnızca kendisini çevreleyen orman kadar güçlü olabilir.

“Anlaşılan, zayıf üyelerini kaybetmek bir ormanın işine gelmemektedir. Öylesi bir durumda, ormanın loş ışıklı ve yüksek nemli hassas mikro iklimini bozacak aralıklar oluşurdu. […] RWTH Aachen Üniversitesi öğrencisi Vanessa Bursche, bozulmamış kayın ormanlarındaki fotosentez hakkında inanılmaz bir şey keşfetmiştir. Görünüşe bakılırsa, ağaçlar öylesine senkronize olmaktadır ki, hepsi eşit başarılar göstermektedir. Ve bu, beklenen bir şey değildir. Her kayın ağacı farklı bir yerde durmaktadır. Toprak, taşlı veya gevşek olabilir, bol miktarda su tutabildiği gibi, tamamen çorak da olabilir ve şartlar birkaç metre içinde bile oldukça farklılık gösterebilir. Buna uygun olarak her ağaç farklı büyüme şartlarına sahiptir; dolayısıyla, her ağaç daha hızlı ya da daha yavaş gelişir ve daha çok ya da daha az şeker ya da odun üretir.”

Ağaçlar ve bitkiler her zaman bir şekilde yaşadıkları insanlara benziyorlar. Zora Neale Hurston

“Her ağaç topluluk için önemli ve mümkün olduğunca hayatta tutulmaya değerdir. Dolayısıyla hasta bireyler bile, iyileşene kadar desteklenir ve beslenir. Belki bir dahaki sefere roller değişip, bugün destek olan ağaç o gün yardıma muhtaç kalacaktır.”

Peter Wohlleben’in yazdığı, Ağaçların Gizli Yaşamı: Ne Hissederler, Nasıl İletişim Kurarlar? Sırlarla Dolu Bir Dünyada Keşifler (Das geheime Leben der Baeume) adlı kitabından alıntılar: “Ağaç neden bu kadar sosyal bir varlıktır? Neden kendi türüyle gıda paylaşmak suretiyle rakiplerini besler? Sebep, insan toplulukları için geçerli olanla aynıdır çünkü birlikte çalışmanın faydaları vardır: Bir ağaç tek başına orman olmadığı gibi yine tek başına istikrarlı bir yerel iklim oluşturamaz. Rüzgara ve hava durumuna karşı korumasızdır. Ancak birçok ağaç, hep birlikte, aşırı sıcak ve soğuğu hafifleten bir ekosistem yaratabilir, bol miktarda su depolayabilir ve yine bol miktarda nem üretebilir. Ağaçlar bu korumalı çevrede uzun süre yaşayabilir. Bu hedefe ulaşabilmek için, topluluk ruhu her ne pahasına olursa olsun devam ettirilmelidir. Eğer her ağaç yalnızca kendisi ile ilgilenseydi, pek çoğu ileri yaşını göremezdi. Sürekli ölümler üst bölümlerde geniş boşluklar oluşmasına sebep olur ve bunun sonucunda fırtınaların ormanın içine girerek daha fazla ağacı devirmesi kolaylaşırdı. Yaz sıcağı orman zeminine ulaşır ve onu kuruturdu. Sonuçta ağaçların tümü bunun bedelini öderdi.”

Birlikte bir ağaç dikelim…. Belki de büyümesini sağlayabiliriz… Şimdi değilse o zaman belki asla. – Timothy P. O’Brien

Bir kilometrekare orman yaklaşık 10 bin kilo oksijen üretiyor. Kozalaklı ormanlar havadaki mikropların miktarını belirgin ölçüde düşürüyor. Ağaçların salgıladığı fitonsidler ise bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Japonya’da 1982 yılında ulusal sağlık planına alınan tedavilerden biri de Shinrinyoku, yani Orman Banyosu. 2004’ten 2012’ye kadar süren, ormanda olmanın psikolojik ve fizyolojik etkileri üzerine yapılan bir araştırmanın sonucunda, ormana, yeşil alanlara, korulara ziyaretlerin sağlığımıza faydası kanıtlanır. Stres hormonunun üretimini azalttığı, bağışıklık sistemini güçlendirdiği, tansiyonu düşürdüğü, kalp atışını yavaşlattığı, depresyon etkilerini azalttığı anlaşılmış.

Bir ağaç ölürse, yerine başka bir ağaç dikin. Carolus Linnaeus

Polonya’nın kuzeybatısında Gryfino isimli küçük bir kasabada yaklaşık 400 adet çam ağacından oluşan küçük sayılabilecek bir koru. Bu ağaçlar 1930-1934 yılları arasında, Almanların yönetimindeki Pomeranya bölgesinde 1.7 hektarlık alana dikilir ve yaklaşık 8-10 yıl sonra ise, bilinmeyen bir nedenle 90 derece eğim kazanmaya başlar. Hatta daha sonra ekilen yeni fidelerde bu şekilde eğimli büyümeye devam eder. 80 yaşındaki eğik ağaçlar yaklaşık 15 metre uzunluğa sahipler; ancak araştırmacılar bu yaşta olan bu tip ağaçların boyunun daha uzun olmaları gerektiğini söylüyor. Eğri ağaçlar hakkında araştırmalar yapan bilim adamlarının emin olabildiği tek konu ise, bu duruma kesinlikle insan ya da bir makinenin neden olmadığı.

Bahçeniz ve kütüphaneniz varsa, ihtiyacınız olan her şeye sahipsiniz. Marcus Tullius Cicero

Wohlleben, kitabında ağaçların bilgi paylaştıklarını, yardımlaştıklarını, arkadaşlık kurduklarını, birbirlerine elektriksel sinyaller göndererek tehlikelere karşı uyarabildiklerini yazıyor. Ağaçların besin ve bilgi alışverişi yaptıkları yeraltı ağının ortak bir direnç mekanizması gibi çalıştığını belirten araştırmacılar, tıpkı insanların kullandığı internette olduğu gibi, bu ağda da karanlık bir taraf olduğunu dile getiriyorlar. Çünkü araştırmalara göre, bazıları çevrelerinde istemedikleri bitkileri salgıladıkları kimyasallarla yok etmeye çalıştıkları siber saldırılarda bulunabiliyor ya da komşusunun besininden çalabiliyorlar.

Bitkiler, filtresinin değiştirilmesi gerekmeyen güneş enerjili hava temizleyicileridir. Khang Kijarro Nguyen

Mantarlar habercilik görevleri nedeniyle, ağacın ürettiği besinden kendilerine pay alıyor. Wohlleben kitabında bir ağacın, kendisinden metrelerce uzaktaki başka ağaçlarla bağlantı kurmasını sağlayan ve tıpkı bir otoyol gibi uzanan bu ağ sisteminin, hem maddeleri hem de iletişim sinyallerini ulaşmasını mümkün kıldığını yazıyor. Bu sistem sayesinde, gövdeleri ve dalları son derece büyük yetişkin ağaçlar, yeni fidelere karbon desteği gönderiyorlar. Üstelik, kuraklık ya da gölgede kalmak gibi herhangi bir sebeple daha da fazla karbona gereksinim duyan fidelerin yardımına, yine bu yetişkin ağaçlar yetişiyorlar. Yani ağaçlar bir aile gibi davranıyor ve zor durumda kalan bir başka ağaca yardım ediyorlar.

Bir kayın ağacının, yanındaki arkadaşı bir başka kayın ağacının günışığını kesmemek için dallarını diğer yöne çevirdiğine tanık olduğuna tanık olduğunu söyleyen Peter Wohlleben, kitabında ağaçların, kokular, kökler ve kök uçlarındaki mantarsı ağlar aracılığıyla haberleştiğini yazıyor. Bu mantarsı şebekeye, Wood-Wide-Web deniyor.

Çiçekler sevgi vermek ve sevilmek içindir. – Anthony T. Hincks

Mesleğine tutkuyla bağlı bir ormancı olan Peter Wohlleben, bir gün ormanda yaklaşık 400 yıllık bir çalı kökünün hala canlı olduğunu görünce, ağaçların gizli yaşamını fark eder. 400 yıl önce kesilmiş bu ağacın, civardaki ağaçların köklerinin besin göndermeleri sayesinde yaşamaya devam ettiğini anlar. Ağaçların yalnızca bizlere oksijen ve kereste sağlayan organik robotlar olmadığını söyleyen Wohlleben, hem bilimsel araştırmalar hem de kendi gözlemlerinden yararlanarak, Ağaçların Gizli Yaşamı: Ne Hissederler; Nasıl İletişim Kurarlar? Sırlarla Dolu Bir Dünyada Keşifler adlı kitabını yazar.

Her zaman yapabildiğinin en iyisini yap. Şimdi ne ekersen onu daha sonra hasat edeceksin. Og Mandino

Ağaçların bir aile gibi davrandıklarını ana ağaçların kendi fidelerine daha çok sinyal gönderdiği olduğunu ifade eden Suzanne Simard, ağaçların kendi türlerini tanıdıklarını ve kendi nesilleri olan küçük ağaçlara da tecrübelerini aktardıklarını anlatıyor: “Anlaşıldı ki, onlar sadece karbon dilinde değil, aynı zamanda azot, fosfor, su, savunma sinyalleri, allel kimyasalları ve hormonlar dilinde konuşuyorlardı. Bu ağ o kadar yoğundur ki tek bir ayak izinin altında yüzlerce kilometresi bulunabilir. Bu bir tür internet gibi çalışır. Ve ağaçlar konuşurlar.”

Her gün hasat ettiğiniz hasara göre değil, ektiğiniz tohumlara göre karar verin. Robert Louis Stevenson

Simard’a göre, toprağa düşen ağaç tohumu filizleniyor ve toprağa uzanan kökleriyle, bağlanmak istediği mantar ağına kimyasal sinyaller gönderiyor. Mantar da kendi sinyalleriyle yanıt veriyor. Ağaç, fotosentez sayesinde elde ettiği karbonu, fotosentez yapamayan mantara, mantar ise ağacın gereksinim duyduğu besinleri ve suyu ağacın köklerine iletiyor. Mantar toprak içinde büyürken, bitkiyle bitkiyi ve ağaçla ağacı birbirine bağlamaya başlıyor, ta ki bütün orman birbirine bağlanıncaya dek.

Bir adam kendine bir ağaç dikmez. Bunu gelecek nesiller için dikiyor. Alexander Smith

Evrene ulaşmanın en net yolu ormandaki bir vahşi doğadır. John Muir

Kök izin vermiyorsa çiçek büyümeyecektir.

Sadece besin ve hammaddelerin büyük bir çoğunluğu için değil, ayrıca soluduğumuz oksijen ve -her geçen gün ihtiyacımızın daha da fazla arttığı- yağmur için de bitkilere muhtacız. Bitkiler biyofiziksel kuvvetlerin çoğuna temel itici kuvvet olmalarından mütevellit dünyayı hepimiz için yaşanılabilir kılıyor.

Mancuso bitkilere bağlı olduğumuzu belirtip bitkilerin muhafaza edilebilmelerinin insanlar için de gerekli, zorunlu olduğunu vurguluyor. Ancak bu gerçeğe rağmen -ağaçları yok etme, habitat tahribi, çevre kirliliği, iklim değişikliği ve benzeri şeklindeki- insan davranışları bir kitlesel yok oluşun habercisi niteliğini sürdürmeye devam ediyor. Geçmişte bitkiler bu toplu yok oluş, tükeniş tehlikesini bir şekilde atlatabilmiş olsa da bu kez bunu yapabileceklerinin bir garantisi yok. Bitkilere yönelik bilgilerimiz de hâlen kısıtlı düzeyde. Yani gezegen üzerinde kaç adet bitki türünün mevcut olduğunu bile kesin olarak bilmiyoruz. Şu an itibariyle bilim insanları neredeyse 20 bin bitki türünü tanımlamış durumda. Ancak yüksek ihtimalle daha bilinmeyen çok şey var. Üstelik Mancuso bu konu özelinde tahmin farklılıklarının mevcut olduğunu da ifade ediyor. Bu çerçevede, yaşayan bitki türlerinden tarafımızca bilinenleri tahmini olarak yüzde 10 ile 50 arası değerlerde değişim gösteriyor. Ayrıca bahse konu bitki türlerinin içerisinde daha keşifleri, tanımları yapılmadan yitip gidenler de var. Mancuso da daha önce hiç karşılaşmadığımız bitki türlerinin tutarlı bir şekilde, her gün yok olup gittiğine dikkatleri çekiyor.

Hayvanlar kadar çeşitliliğe sahip olmayan bitkiler, dünyayı gerçekten fethetmişlerdir. Günümüzde, bitkiler yüzde 99’dan daha fazla biyokütleyi meydana getirmektedir. Dünyadaki tüm hayvanların oluşturdukları biyokütle oranı ise yüzde 1’den bile daha azdır. (Biyokütle, yeşil bitkilerin güneş enerjisini fotosentez yolu ile kimyasal enerjiye dönüştürerek depolaması sonucu meydana gelen biyolojik kütle ve buna bağlı organik madde kaynakları olarak tanımlanmaktadır.)

Peki, neden bitkilerin duyarlılıkları -bu kavrama halen alışamayanlar için, bitkilerin davranışları ya da hareketleri- bu kadar uzun bir süredir görmezden geliniyor, ihmal ediliyor? Mancuso bu sorunun cevabı için öncelikli olarak bitkilerin bizden çok büyük ve şiddetli ölçüde farklı olduğunu belirtiyor. Bundan hareketle Mancuso’ya göre kendimizi bitkilerin yerine koyabilmemiz imkânsız hale geliyor. Mancuso şunları vurguluyor: “Gerçekten çok ayrımlıyız; iki farklı evrimsel parçanın ürünleriyiz. Bitkiler bizim için adeta uzaylılar gibi. Ancak yine de bitkiler ile yaşam alanımızı paylaşıyoruz, benzer ihtiyaçlarımız var ve aynı gezegen içerisinde evrimleştik. Sonuç itibariyle benzer etkilere benzer yönden tepkiler geliştiriyoruz.”

Tek bir beyne sahip olmak -tıpkı tek bir kalbe ya da bir çift akciğere sahip olmak gibi- bitkilerin çok daha kolay öldürülmelerine neden olurdu. Bu gelişmelerin ışığında Mancuso şunu ekliyor: “Zaten bu sebepten bitkilerin beyni yok. Yani zeki olmadıklarından değil, daha savunmasız olabileceklerinden dolayı…” Mancuso ayrıca bir bitkiyi tek başına, bireysel ve bağımsız olarak ele almaktan ziyade o tek bir bitkiyi adeta bir koloniymiş gibi ele almamız ve düşünmemiz gerektiğini belirtiyor. Tek bir karıncanın ölümü, doğal olarak, koloninin de ölümü anlamına gelmez. Bu çerçevede bir yaprağın ya da kökün yok edilmesi halinde de bitki halen hayatta kalmaya, yaşamaya devam eder.

Mancuso şöyle diyor: “Bitkilerdeki evrim sürecinin temel itici gücü, bedenlerinin büyük bir bölümünü kaybetmelerine rağmen bitkilerin hayatta kalmayı başarabilmeleri gerçeğinde saklı. Böylece, bitkiler büyük bir ağın düğümleri şeklinde birbirleri ile etkileşim kurabiliyor ve çok sayıdaki temel modülleri inşa edebiliyor. Belirli organların ya da merkezi fonksiyonların yokluğu durumunda bitkiler işlevselliklerini kaybetmeden predasyon durumunu tolere edebiliyor. Esasında internet de aynı nedenden doğdu ve kaçınılmaz olarak aynı çözüme erişti.” (Predasyon; bir canlının diğer bir canlıyı avlaması ve onun üzerinden beslenmesi olayıdır. Yani bu kavram avcı ve av arasındaki ilişkiyi yansıtır.)

Bildiğimiz gibi insanların 5 temel duyu organı var. Ancak bilim insanları bitkilerin, bulundukları çevrelerdeki o karmaşık koşulları gözeten en azından 20 farklı duyusu olduğunu keşfetti. Mancuso’ya göre; bitkilerin bu duyuları kabaca bizim beş duyumuza karşılık geliyor; fakat onların nemi ölçmek, yerçekimini algılamak ve elektromanyetik alanları duyumsamak gibi şeyleri gerçekleştirebilmelerine imkan tanıyan ilave duyuları da mevcut. The Guardian, Harran Üniversitesi

Fotosentezde en önemli olgu güneş enerjisini yakalayıp onu kimyasala bağ enerjisine dönüştürebilme yeteneğidir. Bu işlevi bitkilerin kloroplastlarında veya kromatoforlarında bulunan pigmentler yapmaktadır. Bunların başlıcalar şöyledir: Klorofiller, Karotenoidler, Fikobilinler

Fotozentez, ışık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürerek ilk basamaktaki organik madde üretimini sağlayan mekanizmadır. Fotosentezle havanın CO2 ve O2 dengesi korunmaktadır. Fotosenteze ilişkin bulgular, her yeşil bitkinin organik madde üreten bir fabrika olduğu, bu süreçte güneş enerjisini kullanan aygıtların kloroplastlar olduğunu göstermiştir. Yeryüzüne ulaşan güneş ışınlarının yalnızca yarısı fotosentezde kullanılmaktadır. Bu konuda yapılan araştırmaların dünya nüfusunun gıda ihtiyaçları yönünden önemli olduğu bilinmektedir.

Fotosentezin karanlık reaksiyonları üzerinde çalışan (1954-1961) Calvin ve arkadaşları ise olaydaki C metabolizmasını tüm ayrıntılarıyla açıklamışlardır. Bunun üzerine Calvin’e Nobel Ödülü verilmiştir. 1966’da Hatch ve Slack, bazı bitkilerde fotosentezin karanlık reaksiyonlarında oluşan ilk kararlı ürünün 3C değil de 4C olduğunu bulmuşlar ve söz konusu bitkilerin tamamen farklı bir C metabolizması olduğunu göstermişlerdir. Yirminci yüzyılın başlarında tek hücreli yeşil su yosunlarında (Chlorella vulgaris) fotosentezle ilgili araştırmalar Warburg tarafından yapılmıştır.

Willstater ve Stoll 1918 yılında CO2, H2O ve ışık altında meydana gelen ilk ürünün CH2O ve O2 olduğunu ileri sürmüşlerdir. Robert Hill 1973 yılında fotosentezin ışık reaksiyonu üzerinde çalışarak ortamda ışık, su ve uygun bir Hidrojen yakalayıcısı bulunduğunda, izole kloroplastların bile ortamda CO2 olmadan O2 oluşturabildiklerini görmüştür. Ayrıca yapraklarda doğal bir hidrojen yakalayıcısı maddenin bulunduğunu ortaya koymuştur. Bugünkü bilgilere göre bu maddeler Fereodoksin ve NADP+’dır. Hill reaksiyonu adını verdiği bir denklemle olayı açıklamıştır. Reaksiyon, fotosentezde O2’nin ışık reaksiyonlarında oluştuğu ve bunun kökeninin CO2 değil de H2O olduğunu göstermesi yönünden önemlidir.

Liebig 1840 yılında, CO2’in bitkiler için C kaynağı olduğunu vurgulamıştır. 1842 yılında Mayer, ışığın enerji içerdiğini, canlılar tarafından kullanılan enerji kaynağının güneş ışığı olduğunu ve fotosentezde bitkinin yakaladığı güneş enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürdüğünü belirtmiştir. Engelman 1880 yılında fotosentezde ortama O2 verilmesinin kloroplastlarca sağlandığını ortaya koymuştur. Blackman 1905’de fotosentezin yalnızca fotokimyasal bir olay değil aynı zamanda biyokimyasal bir olay olduğunu ileri sürerek, olayın ışık gerektirmeyen bir karanlık reaksiyon safhası olduğunu da vurgulamıştır.

Aristo, bitkilerin yeşillenmesi için güneş ışığının gerekli olduğunu göstermiştir. Van Helmont 17. yüzyılda, bitkisel materyal sentezi ile ilk araştırmaları yapmıştır. Araştırmacı 2,5 kg. ağırlığındaki bir söğüt fidanını içinde 100 kg. toprak bulunan bir saksıya dikmiş ve bunu 5 yıl süresince sadece yağmur suyuyla sulamıştır. Süre sonunda fidan 85 kg’lık bir ağaç olmuştur. deneme sonunda toprak kuru ağırlığı 99,994 kg. olarak belirlenmiştir. Aradaki 50 gramlık fark deney hatası olarak kabul edilmiş ve bitki ağırlığında oluşan 82,5 kg’lık madde artışının yalnız sudan kaynaklandığı kanısına varmıştır. İlk kez 1771 yılında Joseph Priestley, bitkiler tarafından dışarı verilen oksijenin hayvanlar tarafından kirletilen havayı temizlediği fikrini ortaya atmıştır.

1782 yılında Senebier yeşil bitkilerin ahvaya O2 vermesinin CO2 almalarına ve bitkiler tarafından meydana getirilen O2 miktarının tamamen ortamda varolan CO2 miktarına bağlı olduğunu göstermiştir. 1779’da Jan Ingenhousz havanın temizlenmesinin yeşil bitkiler tarafından ışıkta yapıldığını açıklamıştır. Fotosentezde klorofilin önemini vurgulamıştır. 1804 yılında De Saussure fotosentez esnasında eşit hacimde CO2 ve O2 alış verişi olduğu, buna benzer eşit hacimde bir gaz alış verişinin solunum esnasında da meydana geldiğini ileri sürmüştür. Bitkilerde biri ışıkta diğeri karanlıkta gelişen iki tip gaz alışverişi olduğunu, ışıkta CO2 alınımı ve O2 açığa çıkmasının ancak bitkinin yeşil kısımlarında olabildiğini göstermiştir. Ayrıca fotosentezde suyun rolüne dikkat çekmiştir.

Havadaki karbondioksit, güneş enerjisi kullanılarak, nişasta ve diğer yüksek enerjili karbonhidratlara dönüştürülür. Karbon kullanıldıktan sonra ortaya çıkan oksijen ise havaya bırakılır. Bitki daha sonra besine ihtiyaç duyduğunda bu karbonhidratlarda depoladığı enerjiyi kullanır. Bu bitkilerle beslenen canlılar da bitkide bulunan karbonhidratlardan enerji ihtiyaçlarını karşılarlar.

Yeryüzündeki her canlı, metabolizma etkinlikleri için gerekli olan enerjiyi temelde üç yoldan sağlar. Yapraklar, bitkilerin besin üretim merkezidir. Bitki yapraklarını oluşturan hücrelerin içinde kloroplast denilen, çok küçük yapılar vardır. Bu yapıların içindeki yeşil renkli boyar madde -pigment- olan klorofil maddesinin görevi ışık yakalamaktır. Kloroplastlar güneş ışınlarını bir panel gibi toplayıp, kolektör gibi enerjiye dönüştürerek besin üretirler… Üretilen besin yapraklardan, bitkinin beslenmesi gereken diğer bölümlerine götürülür.

Sporlar uygun neme sahip bir yere konduklarında filizlenir ve küçük üreyen yapılar geliştiren bir bitki hâline gelir. Spermler yumurta hücresini döller, yumurta hücresi, küçük bir bitki olarak büzüşür ve ölürken büyür. Sonra eğreltiotu tam anlamıyla gelişmeye başlar. Kimi türlerinde köksap ve yenebilen kök, nişasta bakımından zengindir. Günümüzde süs bitkisi olarak da yetiştirilen eğreltiotları gübre olarak da kullanılır. Kartallı eğreltiotu, çayırlarda bir baş belâsı olarak görülür çünkü çiftlik hayvanları için zehirlidir. Kurutulması kolay değildir çünkü lifli kökü yerin çok dibindedir.Başlıca türlerinden olan erkek eğreltiotu (Dryopteris filix-mas) iri yeşil demetler durumundadır ve silisli topraklarda bolca yetişir. Bağırsak asalaklarını düşürücü etkileri olan erkek eğreltiotu adına karşın hem erkek, hem dişi gametler taşır.

Eğrelti otu diğer adı olarak erkek eğreltiotunu ve dişi eğrelti otunu söylemek mümkündür. Bu cinslere botanik dilinde “extractum de fougere male” ve “extractum filicis” isimleri verilmektedir.Filizleri yoktur fakat mikroskobik sporlar yoluyla ürerler. Mikroskobik sporlar, yapraklarının alt tarafında üretilir ve rüzgârla dağılırlar. Begonya gibi bazı bitkilerde de kopan yapraklar ıslak bir kuma yerleştirildiği zaman, bir süre sonra küçük yaprakçıkların oluştuğu görülecektir. İşte bu yaprakçıklar da yine çok kısa bir süre sonra ana bitkinin benzeri olan yeni bitkiyi oluşturmaya başlarlar. Bu örnekleri de göz önüne alarak; bir bitkinin parça atarak ya da tomurcuklanarak büyümesi için temelde ne gereklidir? Düşünelim! Bitkilerin genetik yapısına bakıldığında bu sorunun cevabı kolaylıkla verilecektir.

Bazı tür bitkilerde ise yapraklarından bir bölümünün toprağa düşmesi, yeni bir bitkinin yetişmesi için yeterli olmaktadır. Örneğin phyllum daigremontianum adlı bitkinin üremesi yapraklarının ucunda gelişen tomurcuklar sayesinde gerçekleşir. Bu tomurcuklar yere düşer düşmez, bağımsız birer yeni bitki haline gelerek, büyümeye başlarlar. Bazı özel enzimlerin yardımıyla gerçekleşen bu üreme biçimi (tomurcuklanma veya parçalanma) pek çok bitkide görülebilir. Örneğin çimenler ve çilekler “sürgün” denilen yatay uzantılarını kullanarak çoğalırlar. Patates ise toprağın altında yetişen bir bitki olarak, bu kısımlarda açılan yeni özel yerlerden (gözelerden) tomurcuklar vererek çoğalır.

Yeryüzündeki ekolojik dengenin ve canlılığın devamında son derece önemli bir role sahip olan bitkiler, bu önemle doğru orantılı olarak diğer canlılara kıyasla çok daha etkin üreme sistemlerine sahiptirler. Bu sayede hiç zorluk çekmeden çoğalmalarını gerçekleştirirler. Bitkilerin üremesi için kimi zaman bir bitkinin sapının kesilerek toprağa gömülmesi, kimi zaman da bir böceğin bir çiçeğe konması yeterli olmaktadır.Bitkilerin üremelerinin, işlem olarak son derece basit gibi görünmesine rağmen, içerik olarak oldukça kompleks olması bilim adamlarını hayrete düşürmektedir.